SAMUEL BUTLER - Περί ανατροφής ...

Από την «Κοινή Ανθρώπινη Μοίρα" (Εκδ. Gutenberg), ένα απρόσμενα απολαυστικό ανάγνωσμα, θέλω να μοιραστώ ετούτο το εύστοχο απόσπασμα ∙ ένα από από τα αναρίθμητα, που μπολιάζουν την αφήγηση. Διαβάζουμε, λοιπόν - πάντα μ' ένα διακριτικά σαρκαστικό τόνο - (σελ. 36) ...

« ... »

Κι όμως, για παιδιά, οι νεαροί Πόντιφεξ ήταν τυχεροί. Θά 'βρισκε κανείς δέκα οικογένειες που τα παιδιά βρίσκονταν σε χειρότερη κατάσταση και μόνο μία σε καλύτερη. Έτρωγαν κι έπιναν καλά και υγιεινά, κοιμούνταν σ' άνετα κρεβάτια, είχαν τις φροντίδες των καλύτερων γιατρών όταν αρρώσταιναν, και την καλύτερη μόρφωση που μπορούσε ν' αγοραστεί με το χρήμα. Η έλλειψη καθαρού αέρα δε φαίνεται να επηρεάζει την ευτυχία των παιδιών σ' ένα στενοσόκακο του Λονδίνου: τα περισσότερα τραγουδούν και παίζουν σα να βρίσκονται στα υψίπεδα της Σκοτίας. Έτσι, η απουσία της υγιούς πνευματικής ατμόσφαιρας δεν εντοπίζεται από παιδιά που δεν την έχουν γνωρίσει. Οι νέοι έχουν τη θαυμαστή ικανότητα ή να πεθαίνουν ή να προσαρμόζονται στις συνθήκες. Ακόμα κι όταν είναι δυστυχισμένοι - πολύ δυστυχισμένοι -, είναι εκπληκτικό πόσο εύκολα μπορούν να μην το ανακαλύψουν ή, ενπάση περιπτώσει, να μην το αποδώσουν σε άλλες αιτίες πέρα από τη δική τους ενοχή.

Στους γονείς που θέλουν να ζήσουν ήσυχοι έχω να πω το εξής: Να λέτε στα παιδιά σας ότι είναι πολύ άταχτα - πολύ πιο άταχτα απ' όλα τ' άλλα παιδιά. Υποδείξτε τους τους απογόνους κάποιων γνωστών σας ως πρότυπα τελειότητας, και κάντε τα ν' αποκτήσουν βαθιά συναίσθηση της κατωτερότητάς τους. Έχετε πολύ περισσότερα όπλα, και δε μπορούν να σας καταπολεμήσουν. Αυτό αποκαλείται ηθικός έλεγχος, και σας δίνει τη δυνατότητα να τα χορεύετε κατά το δοκούν. Νομίζουν ότι ξέρετε, και δε σας έχουν συλλάβει ακόμα αρκετά συχνά να ψεύδεστε, ώστε να υποψιαστούν ότι δεν είστε ο ιδεαλιστής και απαρέγκλιτα ειλικρινής άνθρωπος που διατείνεστε. Ούτ' έχουν μάθει ακόμα πόσο δειλός είστε και με πόση ταχύτητα θα το βάλετε στα πόδια αν σας αντιταχθούν μ' επιμονή κι ευθυκρισία. Εσείς κρατάτε τα ζάρια και τα ρίχνετε και για τα παιδιά και για τον εαυτό σας. Φτιάξτε τα λοιπόν, γιατί εύκολα μπορείτε να μην αφήσετε τα παιδιά σας να τα κοιτάξουν. Μιλήστε τους για τη μοναδική επιείκειά σας. Επιμείνετε στο ανεκτίμητο δώρο που τους κάνατε, καταρχήν φέρνοντάς τα στον κόσμο και, κυρίως, φέρνοντάς τα στον κόσμο ως δικά σας παιδιά κι όχι κανενός αλλουνού. Πείτε ότι διακυβεύονται τα μεγαλύτερα συμφέροντά τους όταν έχετε τα νεύρα σας και γίνεστε δυσάρεστος, για να μπορέσει να ησυχάσει η ψυχή σας. Κρατήστο το αρκετά αυτό το βιολί των μεγάλων συμφερόντων. Ταΐστε τα πνευματικά με το θειάφι και τα σερμπέτια των κυριακάτικων ιστοριών του εκλιπόντος Επισκόπου του Γουίντσεστερ. Εσείς κρατάτε όλα τα ατού - κι αν όχι, κλέψτε τα. Αν τα παίξετε μυαλωμένα, θα βρεθείτε κεφαλές ευτυχισμένων, μονιασμένων, θεοφοβούμενων οικογενειών, όπως ο γερο-φίλος μου, ο κύριος Πόντιφεξ. Βεβαίως, κατά πάσα πιθανότητα, κάποτε τα παιδιά σας θ' ανακαλύψουν την αλήθεια, μα τότε θα είναι πολύ αργά: σ' εκείνα θα είναι άχρηστη, και σ' εσάς δε θα δημιουργεί πρόβλημα.

« ... »

Υστερόγραφο = Όσο διαβάζω, τόσο ξετρελαίνομαι, με τούτο το βιβλίο. Ο Butler αποδομεί την αστική οικογένεια κι όλες της τις μικρότητες, με τόσο κοφτερή ευθύτητα και χιούμορ, ώστε ο αναγνώστης σχεδόν ξεκαρδίζεται με τα μούτρα του! Μικρά συμφέροντα, μικρές υποκρισίες, μικρή ηλιθιότητα, μικρή αγάπη. Καταφέρνει να γίνεται πικρόχολος ή σαρκαστικός, ξεγλιστρώντας μ' επιδεξιότητα απ' τις κακοτοπιές ενός εύκολου κυνισμού. Έτσι, παραμένει πάντα γλυκύς και προσιτός, σα να μιλάς με κάποιο φίλο. Γι' αυτή και μόνο την ακροβατική του ικανότητα αξίζει όλα μας τα συγχαρητήρια! - Τελικά μοιάζουν όλα σα να 'χουν ειπωθεί από παλιά κι οποιαδήποτε πίστη προόδου στα καθημερινά κι ανθρώπινα - ας πούμε, τα τελευταία διακόσια χρόνια - μοιάζει πικρή αυταπάτη.

ΜΠΕΡΤΡΑΝΤ ΡΑΣΕΛ - Ποιος είναι ο σκοπός της Παιδείας;


Karl Hubbuch - Children in School (1925)
 
Όταν ένας μαθητής προκάλεσε τον νομπελίστα φιλόσοφο και μαθηματικό Μπέρτραντ Ράσελ να να διατυπώσει την άποψή του για το σκοπό της παιδείας, η απάντηση που έδωσε ήταν "αμφίβολη".

Το γράμμα

«... Είμαι ένας Αμερικανός μαθητής 18 χρόνων, και πάω στην ένατη τάξη... Σ’ αυτόν τον ανάστατο και ταραγμένο κόσμο, με τα σπέρματα της ανησυχίας παντού γύρω μας, εμείς, η σημερινή νεολαία, απευθυνόμαστε σε ανθρώπους σαν κι εσάς για να ζητήσουμε καθοδήγηση και πίστη στα ιδανικά. Το πιο φριχτό όπλο πού πάει να φανεί στον ορίζοντα. της Ανθρωπότητας είναι ή ατομική βόμβα. Αυτό δεν είναι αναπόφευκτο, γιατί είναι στο χέρι μας να χαλιναγωγήσουμε την ατομική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς κι’ όχι για τον πόλεμο. Γι’ αυτό και πιστεύουμε πώς θα έπρεπε να χαλιναγωγήσουμε τις δημιουργικές μας ικανότητες, με τη βοήθεια μιας μόρφωσης πού να κατευθύνει σε μια ειρηνική και καρποφόρα ζωή... Επειδή εσείς, σαν δάσκαλος, φιλόσοφος, μαθηματικός και κοινωνιολόγος έχετε τόσες εμπειρίες από τον μεταβαλλόμενο κόσμο των τελευταίων πενήντα ετών, κι’ επειδή σταθήκατε ένας άνθρωπος τόσο θαρραλέος και δημιουργικός, ίσως μπορείτε, με μια σύντομη δήλωσή σας, να διατυπώσετε τις απόψεις σας για τον σκοπό της παιδείας...» 

Ο Μπέρτραντ Ράσελ (1872-1970) ήταν Βρετανός φιλόσοφος, μαθηματικός
και ιστορικός. Με τη γυναίκα του Ντόρα Μπλακ ίδρυσαν το 1927 
στην Αγγλία ένα πειραματικό σχολείο ( Beacon Hill School ).

Η απάντηση

26 Μαρτίου 1962

Αγαπητέ Μάρκ Ορφινγκερ

Σ’ευχαριστώ για τα θαυμάσιο γράμμα σου, πού το διάβασα με πολύ ενδιαφέρον. Λυπάμαι πού δεν μπόρεσα να σου απαντήσω νωρίτερα.

Πιστεύω ότι κύριος στόχος της παιδείας πρέπει να είναι να σπρώχνει τους νέους να ερευνούν και να αμφιβάλλουν για όλα τα πράγματα πού θεωρούνται γενικώς αποδεκτά. Εκείνο που έχει σημασία είναι η ανεξαρτησία της σκέψης. Το χειρότερο στην εκπαίδευση είναι η απροθυμία να επιτρέπει στους νέους να θέτουν εν αμφιβάλω τις παραδεδεγμένες απόψεις και τούς ανθρώπους πού κατέχουν την εξουσία. Για να αναφανούν νέες ιδέες, είναι απαραίτητο να ενθαρρύνονται με κάθε τρόπο οι νέοι στο να διαφωνούν ριζικά με τις ηλιθιότητες της εποχής τους. Πολλοί από τους ανθρώπους που θεωρούνται αξιοσέβαστοι, και πολλές από τις ιδέες που θεωρούνται θεμελιώδεις αποτελούν φραγμούς στις ανθρώπινες επιτεύξεις.

Νομίζω ότι το σημαντικότερο δεν είναι να μαθαίνουμε πολλά πράγματα, όσο το να πιστεύουμε με πάθος ότι έχουμε το δικαίωμα να διαφωνούμε και την υποχρέωση να διατυπώνουμε καινούργιες ιδέες. Όπως λες, ο κόσμος είναι ταραγμένος κι ανάστατος. Ολόκληρος ο ανθρώπινος πολιτισμός κινδυνεύει άμεσα. Αν πρόκειται να υπάρξει κάποια ελπίδα για τις Ανθρώπινες ζωές, πρέπει όλοι μας να δουλέψουμε για την απαγόρευση αυτών των τρομακτικών όπλων και να σκεφτούμε με ανεξαρτησία για την πολιτική όλων των κυβερνήσεων μας. Αυτές οι κυβερνήσεις προετοιμάζουν μια σφαγή σε ευρύτατη κλίμακα, κι είναι απαραίτητο όλοι μας, νέοι και γέροι, να εμποδίσουμε να πραγματοποιηθεί αυτό το έγκλημα.

Σου στέλνω μερικές δηλώσεις, και θα χαρώ πολύ αν θα έχουν κάποιο ενδιαφέρον για σένα.

Με πολλές ευχές
Ειλικρινά δικός σου Μπέρτραντ Ράσελ

Οι δέκα εντολές ενός καλού δάσκαλου ...


...από τον μαθηματικό και φιλόσοφο Bertrand Russell, (1872–1970). Δημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο του 1951 στο The New York Times Magazine, στο τέλος του άρθρου “The bestanswer to fanaticism: Liberalism” . The Autobiography of Bertrand Russell: 1944-1969 comes this remarkable micro-manifesto, entitled A Liberal Decalogue. It is a vision for the responsibilities of a teacher including the purpose of education, the value of uncertainty, the importance of critical thinking, the gift of intelligent criticism.
  1. Μην αισθάνεσαι απόλυτα σίγουρος για τίποτα.
  2. Μην σκέπτεσαι ότι αξίζει να προχωράς κρύβοντας τις αποδείξεις, διότι είναι βέβαιο ότι οι αποδείξεις θα έρθουν στο φως.
  3. Μην προσπαθείς  πότε να αποθαρρύνεις την σκέψη, αν το κάνεις  είναι σίγουρο ότι θα το πετύχεις.
  4.  Όταν συναντάς αντίδραση, ακόμη και αν αυτή προέρχεται  από τον σύζυγο ή από τα παιδιά σου, να πασχίζεις  να την ξεπεράσεις με επιχειρήματα και όχι μέσω της εξουσίας, διότι η νίκη η όποια εξαρτάται από την εξουσία είναι απατηλή.
  5. Να μην δείχνεις σεβασμό στην αυθεντία των άλλων, διότι είναι δυνατόν να βρει κάνεις αντίθετες  αυθεντίες.
  6. Να μην χρησιμοποιείς ισχύ για να φιμώσεις  απόψεις τις οποίες θεωρείς επιβλαβείς, διότι αν το κάνεις οι απόψεις θα καταπνίξουν τελικά εσένα.
  7. Να μην φοβάσαι να είσαι εκκεντρικός στις απόψεις σου, διότι κάθε άποψη η οποία είναι αποδεκτή σήμερα κάποτε υπήρξε εκκεντρική.
  8. Να βρίσκεις περισσότερη απόλαυση όταν ευφυείς συνομιλητές διαφωνούν μαζί σου από ότι αν παθητικοί συνομιλητές  συμφωνούν μαζί σου, διότι αν αξιολογείς την νόηση όπως θα όφειλες, η πρώτη περίπτωση υποδηλώνει μια βαθύτερη συμφωνία από την δεύτερη.
  9. Να είσαι ενσυνείδητα ειλικρινής, ακόμη και αν η αλήθεια είναι άβολη, διότι είναι περισσότερο άβολη όταν προσπαθείς να την αποκρύψεις.
  10. Να μην ζηλεύεις την ευτυχία  εκείνων οι οποίοι βλακωδώς θεωρούν ότι ζουν στον παράδεισο, διότι μόνο ένας βλάκας θα πιστέψει ότι αυτή είναι η ευτυχία.
Πηγή ...

Τέχνης Σύμπαν & Φιλολογία