SAMUEL BUTLER - Περί ανατροφής ...

Από την «Κοινή Ανθρώπινη Μοίρα" (Εκδ. Gutenberg), ένα απρόσμενα απολαυστικό ανάγνωσμα, θέλω να μοιραστώ ετούτο το εύστοχο απόσπασμα ∙ ένα από από τα αναρίθμητα, που μπολιάζουν την αφήγηση. Διαβάζουμε, λοιπόν - πάντα μ' ένα διακριτικά σαρκαστικό τόνο - (σελ. 36) ...

« ... »

Κι όμως, για παιδιά, οι νεαροί Πόντιφεξ ήταν τυχεροί. Θά 'βρισκε κανείς δέκα οικογένειες που τα παιδιά βρίσκονταν σε χειρότερη κατάσταση και μόνο μία σε καλύτερη. Έτρωγαν κι έπιναν καλά και υγιεινά, κοιμούνταν σ' άνετα κρεβάτια, είχαν τις φροντίδες των καλύτερων γιατρών όταν αρρώσταιναν, και την καλύτερη μόρφωση που μπορούσε ν' αγοραστεί με το χρήμα. Η έλλειψη καθαρού αέρα δε φαίνεται να επηρεάζει την ευτυχία των παιδιών σ' ένα στενοσόκακο του Λονδίνου: τα περισσότερα τραγουδούν και παίζουν σα να βρίσκονται στα υψίπεδα της Σκοτίας. Έτσι, η απουσία της υγιούς πνευματικής ατμόσφαιρας δεν εντοπίζεται από παιδιά που δεν την έχουν γνωρίσει. Οι νέοι έχουν τη θαυμαστή ικανότητα ή να πεθαίνουν ή να προσαρμόζονται στις συνθήκες. Ακόμα κι όταν είναι δυστυχισμένοι - πολύ δυστυχισμένοι -, είναι εκπληκτικό πόσο εύκολα μπορούν να μην το ανακαλύψουν ή, ενπάση περιπτώσει, να μην το αποδώσουν σε άλλες αιτίες πέρα από τη δική τους ενοχή.

Στους γονείς που θέλουν να ζήσουν ήσυχοι έχω να πω το εξής: Να λέτε στα παιδιά σας ότι είναι πολύ άταχτα - πολύ πιο άταχτα απ' όλα τ' άλλα παιδιά. Υποδείξτε τους τους απογόνους κάποιων γνωστών σας ως πρότυπα τελειότητας, και κάντε τα ν' αποκτήσουν βαθιά συναίσθηση της κατωτερότητάς τους. Έχετε πολύ περισσότερα όπλα, και δε μπορούν να σας καταπολεμήσουν. Αυτό αποκαλείται ηθικός έλεγχος, και σας δίνει τη δυνατότητα να τα χορεύετε κατά το δοκούν. Νομίζουν ότι ξέρετε, και δε σας έχουν συλλάβει ακόμα αρκετά συχνά να ψεύδεστε, ώστε να υποψιαστούν ότι δεν είστε ο ιδεαλιστής και απαρέγκλιτα ειλικρινής άνθρωπος που διατείνεστε. Ούτ' έχουν μάθει ακόμα πόσο δειλός είστε και με πόση ταχύτητα θα το βάλετε στα πόδια αν σας αντιταχθούν μ' επιμονή κι ευθυκρισία. Εσείς κρατάτε τα ζάρια και τα ρίχνετε και για τα παιδιά και για τον εαυτό σας. Φτιάξτε τα λοιπόν, γιατί εύκολα μπορείτε να μην αφήσετε τα παιδιά σας να τα κοιτάξουν. Μιλήστε τους για τη μοναδική επιείκειά σας. Επιμείνετε στο ανεκτίμητο δώρο που τους κάνατε, καταρχήν φέρνοντάς τα στον κόσμο και, κυρίως, φέρνοντάς τα στον κόσμο ως δικά σας παιδιά κι όχι κανενός αλλουνού. Πείτε ότι διακυβεύονται τα μεγαλύτερα συμφέροντά τους όταν έχετε τα νεύρα σας και γίνεστε δυσάρεστος, για να μπορέσει να ησυχάσει η ψυχή σας. Κρατήστο το αρκετά αυτό το βιολί των μεγάλων συμφερόντων. Ταΐστε τα πνευματικά με το θειάφι και τα σερμπέτια των κυριακάτικων ιστοριών του εκλιπόντος Επισκόπου του Γουίντσεστερ. Εσείς κρατάτε όλα τα ατού - κι αν όχι, κλέψτε τα. Αν τα παίξετε μυαλωμένα, θα βρεθείτε κεφαλές ευτυχισμένων, μονιασμένων, θεοφοβούμενων οικογενειών, όπως ο γερο-φίλος μου, ο κύριος Πόντιφεξ. Βεβαίως, κατά πάσα πιθανότητα, κάποτε τα παιδιά σας θ' ανακαλύψουν την αλήθεια, μα τότε θα είναι πολύ αργά: σ' εκείνα θα είναι άχρηστη, και σ' εσάς δε θα δημιουργεί πρόβλημα.

« ... »

Υστερόγραφο = Όσο διαβάζω, τόσο ξετρελαίνομαι, με τούτο το βιβλίο. Ο Butler αποδομεί την αστική οικογένεια κι όλες της τις μικρότητες, με τόσο κοφτερή ευθύτητα και χιούμορ, ώστε ο αναγνώστης σχεδόν ξεκαρδίζεται με τα μούτρα του! Μικρά συμφέροντα, μικρές υποκρισίες, μικρή ηλιθιότητα, μικρή αγάπη. Καταφέρνει να γίνεται πικρόχολος ή σαρκαστικός, ξεγλιστρώντας μ' επιδεξιότητα απ' τις κακοτοπιές ενός εύκολου κυνισμού. Έτσι, παραμένει πάντα γλυκύς και προσιτός, σα να μιλάς με κάποιο φίλο. Γι' αυτή και μόνο την ακροβατική του ικανότητα αξίζει όλα μας τα συγχαρητήρια! - Τελικά μοιάζουν όλα σα να 'χουν ειπωθεί από παλιά κι οποιαδήποτε πίστη προόδου στα καθημερινά κι ανθρώπινα - ας πούμε, τα τελευταία διακόσια χρόνια - μοιάζει πικρή αυταπάτη.