Γήινοι εξωγήινοι #02

Πηγή > Popaganda

Κάθριν Ράιλι: Η τρανς εκπαιδευτικός vιώθει ότι της «έκλεψαν»
τη δυνατότητα να κάνει coming out με τους δικούς της όρους

Συγγραφέας, εκπαιδευτικός, motivational speaker, η γυναίκα που εμπνέει
με τη ζωή της και την καριέρα της μιλάει στον Γιάννη Τσιούλη για το τρανς
βίωμά της, το coming out στους δικούς της ανθρώπους και αφηγείται τη ζωή της.

[ Φωτογραφίες: Γεράσιμος Δομένικος / FOSPHOTOS ]

Η Κάθριν Ράιλι είναι μια γυναίκα που γεμίζει τον χώρο με την παρουσία της. Eντυπωσιακή εμφανισιακά, με προσωπικότητα που κάνει κάποιον να θέλει να περάσει περισσότερο χρόνο μαζί της, αφού την γνωρίσει. Δύο ώρες φαντάζουν λίγες για να ακούσει κάποιος την ιστορία της ζωής της μέχρι τη στιγμή που έγινε γνωστή ως η τρανς εκπαιδευτικός, η οποία ήρθε να αλλάξει το αφήγημα γύρω από τη ζωή των τρανς ανθρώπων στην Ελλάδα.

Από τη σχέση της με τη θρησκεία μέχρι την επαγγελματική σταδιοδρομία μέχρι το coming out story της και την αγάπη της για τα comics και τα graphic novels, η γυναίκα που εμπνέει κάθε φορά που μιλάει, μοιράστηκε στην Popaganda το δικό της βίωμα που την έφερε σήμερα στη θέση που είναι.

Ένα long read που αξίζει κάθε λεπτό που θα αφιερώσετε για να διαβάσετε. 

Πες μου λίγο πώς ξεκίνησες να γράφεις.

Οι γονείς μου παντρεύτηκαν στην Ελλάδα και μετά από μία εβδομάδα μετανάστευσαν στο Σικάγο και ξεκίνησαν το δικό τους εστιατόριο εκεί, όπως σχεδόν κάθε Έλληνας μετανάστης. Εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αμερική. Εκεί σπούδασα αγγλική φιλολογία και λογοτεχνία. Ήθελα πάντα να γίνω συγγραφέας, αλλά το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα ήταν να γίνω εκπαιδευτικός γιατί μου αρέσει να διδάσκω εκτός από το να γράφω. Όταν μεγάλωνα δεν είχαμε internet όπως τώρα και δεν υπήρχαν queer βιβλία που να ήταν διαθέσιμα σε μένα. Θα ήθελα πολύ να είχα διαβάσει queer βιβλία εκείνη την εποχή. Μου άρεσε πολύ να πηγαίνω στη βιβλιοθήκη και να δανείζομαι παιδικά βιβλία με μικρές ιστορίες και διηγήματα. Διάβαζα από μικρή τέσσερα με πέντε την εβδομάδα. Και η μαμά μου μου αγόραζε τρία-τέσσερα βιβλία την εβδομάδα. Ξοδεύαμε σαν οικογένεια πολλά χρήματα σε βιβλία γιατί μου άρεσε πολύ να διαβάζω. Θυμάμαι στην ηλικία των εννέα άρχισα να γράφω μικρές ιστορίες. Δεν ήταν καλές μάλλον επειδή ήμουν παιδί, αλλά λάτρευα να γράφω. Στα 12 περίπου άρχισα να διαβάζω comics και graphic novels. Διάβαζα ακατάπαυστα. Τα comics ακόμα και σήμερα παραμένουν μία από τις μεγαλύτερες εμπνεύσεις μου. Όταν τελείωσα τις σπουδές μου είχα μια υπέροχη κουβέντα με τον πατέρα μου. Του είπα ότι θέλω να γίνω συγγραφέας και αυτός με ρώτησε αν μπορούσα να βιοποριστώ από αυτό. Με παρότρυνε να το κάνω, αλλά να έχω και μία εναλλακτική για να μη μπορεί κανείς να με εκμεταλλευτεί, για αυτό και ξεκίνησα πρώτα ως εκπαιδευτικός. Θεώρησα ότι ήταν πιο ασφαλής επιλογή.

Μιλώντας για comics, πώς βλέπεις την άνθιση των LGBTQIA+ χαρακτήρων που υπάρχει σε αυτά τον τελευταίο καιρό; 
 
Όταν ανακοίνωσε η DC ότι ο γιος του Superman, ο Jonathan Kent είναι bisexual, υπήρξε μεγάλη αντίδραση στον κόσμο. Οι άνθρωποι ακόμα δεν αποδέχονται τους LGBTQIA+ φανταστικούς χαρακτήρες που είναι παράλογο για μένα. Από τη μία αγαπώ ότι όσοι γράφουν comics προωθούν τη διαφορετικότητα, τη συμπεριληπτικότητα, τα θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου. Από την άλλη υπάρχουν αυτές οι αντιδράσεις. Οι άνθρωποι που έχουν βαθιά ριζωμένα στερεότυπα είναι αυτοί που αντιδρούν στην πραγματικότητα. Όμως ακόμα και με αυτή την αρνητική συνθήκη, η βιομηχανία των comics ευημερεί συστήνοντας τόσους queer χαρακτήρες. Οι νεότερες γενιές εμπνέονται από αυτούς. Τα παιδιά παίρνουν δύναμη από τέτοιους χαρακτήρες. Χάρηκα πολύ όταν ο Iceman έκανε come out ως gay μετά από τόσα χρόνια. Εντυπωσιάστηκα που η Marvel αποφάσισε να συνεχίσει το στόρι του ήρωα παρουσιάζοντας τον σαν queer χαρακτήρα. Βέβαια ο αγαπημένους χαρακτήρας από τους X-Men ήταν ο Gambit. Υπάρχουν τόσοι άλλοι χαρακτήρες στα comics που αγαπώ. Ο πρώτος Green Lantern είναι τώρα gay χαρακτήρας στη DC. Η Harley Quinn στη σειρά κινουμένων σχεδίων είναι ερωτευμένη με την Poison Ivy και είναι ένα power couple μαζί. Για μένα είναι σημαντικό τα studios που ευημερούν εκμεταλλευόμενοι τις ιστορίες των queer ανθρώπων να μην βλέπουν όλο αυτό που συμβαίνει σαν ένα trend γιατί νιώθω ότι κάνουν pinkwashing σε πολλές περιπτώσεις. Χαίρομαι που υπάρχει αντιπροσώπευση, αλλά είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε αν οι queer άνθρωποι βγάζουν χρήματα από αυτό ή η cis κοινότητα κερδίζει μόνο ουσιαστικά.

Τι σου αρέσει πιο πολύ όσον αφορά στη διδασκαλία;

Δεν κάνω ιδιαίτερα μαθήματα γιατί είμαι μία γυναίκα με πολλή ενέργεια. Βαριέμαι να κάθομαι σε μία καρέκλα και να κάνω μάθημα με ένα παιδί μόνο. Αγαπώ την τάξη. Σε όλη την καριέρα μου δίδασκα σε ιδιωτικά σχολεία. Εκτός από αυτά εκπαίδευα και άλλους καθηγητές στην αγγλική φιλολογία σε δημόσια πανεπιστήμια και σε συνέδρια. Οπότε έχω δουλέψει και στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα.

Όσο δίδασκες σε τάξεις πριν κάνεις τη φυλομετάβασή σου ένιωθες δυσφορία για την ταυτότητα του φύλου σου;

Η πρώτη μου φορά που σύστησα κοινωνικά την Κάθριν σε εργασιακό χώρο ήταν σαν εθελόντρια σε ένα σχολείο προσφύγων εδώ στην Αθήνα. Έτρεμα και είχα άγχος για το τι θα συνέβαινε. Μέχρι το τέλος του μαθήματος με έπαιρναν όλα τα παιδιά αγκαλιά. Δεν είχα ολοκληρώσει τη φυλομετάβασή μου, είχα μόλις ξεκινήσει τις ορμόνες και ένιωθα δυσφορία με την εμφάνισή μου σε ένα βαθμό. Με αγάπησαν τόσο που μετά από δύο εβδομάδες η διευθύντρια μου έδωσε τη θέση της υποδιευθύντριας με αρμοδιότητα να οργανώσω το σχολείο. Μετά από δύο χρόνια σε αυτή τη θέση, βρήκα τη δύναμη και ξεκινήσω full time δουλειά ως Κάθριν.

Πώς έχει αλλάξει η σχέση σου με το σώμα σου στο πέρασμα του χρόνου;

Όταν άρχισα τη φυλομετάβαση η ιδέα μου για το τι συνιστά μια γυναίκα ήταν λάθος. Σκεφτόμουν ότι αυτό που κάνει μια γυναίκα είναι το ωραίο σώμα, τα μακριά μαλλιά και άλλα τέτοια στερεοτυπικά. Αυτό όμως δεν ισχύει. Μετά από έναν χρόνο μέσα στη φυλομετάβαση, συνειδητοποίησα ότι δεν υπάρχει γενικός ορισμός για το τι ορίζει μια γυναίκα, αλλά μόνο προσωπικές επιθυμίες για την εμφάνιση μας, τις οποίες ερμηνεύει ο καθένας μέσα από την προσωπική του έννοια της θηλυκότητας. Και αυτό μου έδωσε αυτοπεποίθηση. Ήμουν πάντα γυναίκα, αλλά η εμφάνισή μου είναι αυτή που με κάνει γυναίκα με αυτοπεποίθηση. Η αυτοπεποίθηση ήρθε δύο-τρία χρόνια αφού ξεκίνησα τη φυλομετάβαση, όταν άρχισε να αλλάζει το σώμα μου. Οι καμπύλες, τα μαλλιά, η αναδιανομή του λίπους μου έδωσαν την αυτοπεποίθηση που χρειαζόμουν.

Θεωρείς ότι η μαζική, στερεοτυπική ιδέα της θηλυκότητας είναι καταληκτικά επιβλαβής για τους τρανς ανθρώπους και τους επηρεάζει καταλυτικά;

Ναι. Χθες το βράδυ μου έστειλε ένα μακροσκελές μήνυμα μια υπέροχη τρανς γυναίκα που είναι τόσο γλυκιά. Μεταξύ άλλων που εκμυστηρεύτηκε ότι «ζηλεύει» το γεγονός ότι δεν μπορεί να κάνει pass όπως εγώ. Μου έστειλε μια φωτογραφία της και μου είπε για όλες τις ανασφάλειες που έχει σχετικά με το σώμα της. Μου είπε ότι το γεγονός ότι η εμφάνισή της παραπέμπει σε στερεοτυπικές εκφάνσεις αρρενωπότητας, την έκανε να μη βγαίνει ποτέ από το σπίτι της. Με διέλυσε η εξομολόγηση της γιατί απεχθάνομαι προσωπικά τα στερεότυπα. Καθένας από εμάς είναι σαν νιφάδα χιονιού και δεν θα έπρεπε να αγχωνόμαστε ή να προσπαθούμε να βάλουμε στεγανά στο τι σημαίνει να είναι ένας άνθρωπος γυναίκα ή άντρας εμφανισιακά. Της είπα το παραπάνω σαν παράδειγμα και άρχισα να της κάνω κομπλιμέντα για σημεία του σώματος της με σκοπό να την κάνω να νιώσει καλύτερα. Νιώθω ότι πρέπει να φτάσουμε σαν κοινωνία σε ένα σημείο που να αγαπάμε τον εαυτό μας, να απολαμβάνουμε τον εαυτό μας και να έχουμε το κουράγιο να βγαίνουμε έξω περήφανοι για εμφάνισή μας. Βέβαια για εμάς τις τρανς γυναίκες είναι πολλές φορές και επικίνδυνο.

Για να φτάσουμε σε αυτό το επίπεδο ως κοινωνία θεωρείς ότι είναι λύση να μπει στα σχολεία μάθημα “gender studies”;

Ένα χρόνο πριν στην Washington πρότειναν μια οδηγία στα σχολεία που ουσιαστικά περιελάμβανε την εισαγωγή των όρων των gender studies εξελικτικά στις τάξεις, όπως μαθαίνουμε γενικά σαν άνθρωποι. Στην πρώτη δημοτικού π.χ. τα παιδιά θα μάθαιναν για την έκφραση φύλου. Στη δευτέρα για την ταυτότητα φύλου. Στη τρίτη δημοτικού θα μιλούσαν για τον σεξουαλικό προσανατολισμό, ώστε να υπάρχει μια φυσική εξέλιξη στους όρους αυτούς και τα παιδιά να τους κατανοήσουν, να τους συνηθίσουν και να καταλάβουν ότι αυτά που μαθαίνουν είναι απολύτως φυσιολογικά. Υπήρξε τρομερή αντίδραση με αποτέλεσμα τελικά μόνο ορισμένα σχολεία να συμπεριλάβουν στο πρόγραμμα τους αυτή την οδηγία. Δεν ξέρω πώς εξελίχθηκε τελικά η κατάσταση, αλλά είναι μια αρχή τέτοιες ενέργειες. Στην Ελλάδα ξεκίνησαν σχολικά προγράμματα σεξουαλικού προσανατολισμού, άλλα όπως μου λένε οι μαθητές μου δεν αναφέρουν πουθενά για τρανς ανθρώπους και τι σημαίνει για κάποιον να είναι σε μία queer σχέση. Είναι πολύ κρίμα. Και πάντα αναρωτιέμαι τι τους διδάσκουν σε αυτά τα μαθήματα. Θα μπορούσαν να έχουν γίνει πολλά περισσότερα στην Ελλάδα.

Υπάρχει μια προβληματική άποψη ότι όταν κάποιος αναφέρει τον σεξουαλικό του προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου του, πολλοί συντηρητικοί άνθρωποι σχολιάζουν λέγοντας την καραμέλα «δεν με νοιάζει τι κάνεις στο κρεβάτι σου». Ήρθε η ώρα να συσχετίζουμε τα queer βιώματα με την αγάπη και την ύπαρξη των ανθρώπων;

Ακριβώς. Ο κόσμος φοβάται να αποδεχτεί ότι υπάρχουν άνθρωποι που είναι διαφορετικοί από αυτούς και πραγματικά αγαπούν ο ένας τον άλλον και ότι είναι εντάξει να αγαπά ο ένας τον άλλον. Ο μόνος τρόπος για να αλλάξει η κοινωνία για μένα είναι να εναποθέσουμε τις ελπίδες μας στις μελλοντικές γενιές που έχουν πιο ανοιχτά μυαλά και είναι πιο δεκτικές. Είναι σχεδόν αδύνατο να διδάξεις τις μεγαλύτερες γενιές. Το έχω δοκιμάσει πολλές φορές και είναι ατελέσφορο. Σε αντίθεση με αυτή τη γενιά, οι νεότεροι άνθρωποι χάρη στο internet είναι πολύ πιο δεκτικοί στην αλλαγή. Η εκπαίδευση είναι το κλειδί σε όλα και ειδικά στον σεβασμό που χρειαζόμαστε εν γένει ως κοινωνία.

Πώς αποφάσισες να αφήσεις τη δουλειά σου στην Αμερική για να επιστρέψεις στην Ελλάδα;

Οι γονείς μου αποφάσισαν μετά από χρόνια να φύγουν από την Αμερική, γιατί το όνειρο τους ήταν να γυρίσουν στην Ελλάδα. Ο πατέρας μου πρότεινε να έρθω στην Ελλάδα μαζί του δοκιμαστικά για να δω πώς θα είναι. Δεν είχα ξεκινήσει το transition μου και μόλις ήρθα βρήκα απευθείας δουλειά στο πανεπιστήμιο του Michigan σαν εξετάστρια στις προφορικές εξετάσεις και μετά και ως καθηγήτρια αγγλικών. Τότε σκέφτηκα ότι μπορώ να μείνω για μία σεζόν, αλλά δέθηκα με τους ανθρώπους εδώ και αποφάσισα να το κάνω μόνιμο. Αγαπώ τους γονείς μου, τους μαθητές μου, το σπίτι μου, τον καιρό. Έτσι κατέληξα στην Ελλάδα.

Θέλω λίγο να μου περιγράψεις τη ζωή σου όταν ήρθες στην Ελλάδα. 

Πάντα ήθελα να γράφω βιβλία, αλλά πριν τη φυλομετάβασή μου το μυαλό μου ήταν απασχολημένο με τα θέματα της ταυτότητας φύλου μου και δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ για να γράψω. Άρχισα να διδάσκω, αλλά πάντα κάτι μου έλειπε. Πριν το transition μου απλά επιβίωνα, αλλά δεν ήμουν ποτέ χαρούμενη. Ένιωθα θυμωμένη με τον εαυτό μου γιατί νόμιζα ότι ήμουν αγνώμων για όσα είχα. Δεν ήταν αυτό όμως, αλλά το γεγονός ότι δεν μπορούσα να αποδεχτώ τον εαυτό μου. Ήμουν υγιής, αλλά όχι πλήρης. Οπότε όταν ξεκίνησα τη φυλομετάβαση άρχισα να νιώθω ηρεμία, χαρά, να αγαπώ το ποια είμαι. Τότε ξεκίνησα να γράφω. Τόσα χρόνια είχα φακέλους με διάφορες σημειώσεις και ιδέες για βιβλία και χαρακτήρες και άνοιξα τους φακέλους αυτούς και άρχισα να γράφω ασταμάτητα. Έχω γράψει από παιδικά βιβλία μέχρι οδηγούς στο trans βίωμα βάσει των εμπειριών μου.

Πώς ήταν το δικό σου coming out story;

Θα πω κάτι που δεν έχω ξαναπεί. Μου έκαναν come out χωρίς τη συγκατάθεσή μου. Οι συγγενείς μου το είπαν στους γονείς μου πριν προλάβω να το πω εγώ και μου έκλεψαν τη δυνατότητα να το κάνω με δικούς μου όρους. Πώς συνέβη αυτό; Όταν ξεκίνησα τη φυλομετάβαση, ζούσα διπλή ζωή για να επιβιώσω επαγγελματικά. Ξεκίνησα τη διαδικασία του transitioning στην Ελλάδα να πω. Τότε δούλευα ως εκπαιδευτικός και είχα αρχίσει να γράφω και βιβλία. Στην αρχή της φυλομετάβασης, η έκφραση φύλου μου ήταν διαφορετική στις ώρες εργασίας από ότι στον προσωπικό μου χρόνο. Σιγά-σιγά άρχισα να συστήνω την Κάθριν σε φίλους μου και στα social media και κάποια ξαδέρφια μου ανακάλυψαν τους online λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τυχαία και το είπαν στους γονείς μου. Η μητέρα μου ήταν σε σοκ. Ήταν συντετριμμένη για τουλάχιστον έξι μήνες. Νιώθω ότι μου έκλεψαν την επιλογή να κάνω το coming out με τους δικούς μου όρους. Είχα σχέδια για το πότε και το πώς θα το έκανα και αυτό συνέβη μερικές εβδομάδες πριν το προγραμματισμένο μου coming out. Οι συνέπειες της πράξης τους ήταν απαίσιες και οδήγησαν τη μαμά μου στο να πάρει αγωγή για να διαχειριστεί την κατάσταση που βίωσε. Οι γονείς μου με αγαπούν πολύ, αλλά δεν είχαν εκπαιδευτεί σε θέματα φύλου. Το πρώτο που τους ήρθε στο μυαλό ακούγοντας αυτή την πληροφορία ήταν ότι είμαι sex worker, που είναι ΟΚ φυσικά να είναι κάποιος sex worker για να βιοποριστεί, αλλά εκείνοι υποθέτοντας κάτι τέτοιο ένιωσαν ντροπή. Έχω δώδεκα ξαδέρφια και μετά το coming out δεν μου μιλάει κανείς, εκτός από μία θεία μου στην Αμερική. Ο μπαμπάς μου από την άλλη με αγαπά και με στηρίζει 100%, κάτι που έκανε από την αρχή.

Είχε επίδραση στην ψυχολογία σου όταν είδες μέλη της οικογένειάς σου να παραγκωνίζουν λόγω του φύλου σου;

Ναι. Τους απωθεί και η ταυτότητα φύλου μου και ο σεξουαλικός προσανατολισμός μου. Είμαι μία straight trans γυναίκα. Νομίζουν ότι είμαι gay, αλλά δεν είμαι. Προσπάθησα να πολλές να τους εξηγήσω, αλλά δεν καταλαβαίνουν γιατί διακατέχονται από στερεότυπα. Έχω έναν πόνο στην καρδιά μου που τον νιώθω συνέχεια. Νιώθω πολύ μόνη εξαιτίας αυτής της απομόνωσης.

Αναζήτησες ποτέ βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας σε όλη αυτή τη διαδικασία αυτοπραγμάτωσης;

Έχω τραυματικές εμπειρίες από ψυχοθεραπευτές, τρανσφοβικές, καθώς επέδειξαν πλήρη άγνοια κατανόησης και γνώσης σχετικά με θέματα ταυτότητας φύλου. Υπάρχουν κάποιοι επαγγελματίες στον χώρο που έχουν καλλιεργηθεί πραγματικά και κάνουν διαφορά. Αλλά η αλήθεια είναι ότι χρειαζόμαστε περισσότερους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που είναι ειδικοί σε αυτό το θέμα. Με έχουν κάνει να νιώσω απαίσια και μου έχουν κάνει κακό, αν με ρωτάς.

Μπορείς να προσδιορίσεις τη στιγμή που τελικά ένιωσες ενδυναμωμένη;

Θυμάμαι ότι πριν τη φυλομετάβαση όταν δούλευα σε σχολεία πάντα «ζήλευα» τον τρόπο ντύνονταν οι γυναίκες συνάδελφοί μου με τα τακούνια και το makeup. Σιχαινόμουν που δεν μπορούσα να είμαι ο εαυτός μου. Θυμάμαι ότι όταν ζούσα διπλή ζωή, ένιωθα ενδυναμωμένη όταν κατάλαβα ότι οι μαθητές μου με αγαπούν ως Κάθριν. Η πραγματική μου ταυτότητα με έσωσε από την κατάθλιψη. Είναι η υπερδύναμη μου. Πριν τη φυλομετάβασή μου ντρεπόμουν και ήμουν εσωστρεφής. Τώρα μπορώ να μιλήσω σε ένα κοινό 500 ανθρώπων και μου αρέσει πάρα πολύ το public speaking.

Άλλαξε η ζωή σου από τότε που ξεκίνησες να μιλάς δημόσια; 

Σταδιακά. Ξεκίνησα να μιλάω στην Ευρώπη πριν αρχίσουν να με καλούν στην Ελλάδα για ομιλίες. Η πρώτη μου ομιλία εγχώρια ήταν στο TedEx. Στην Ελλάδα δεν είχε γίνει πολύ γνωστό τότε, αλλά το είχαν δει στην Αμερικανική πρεσβεία και ήταν τόσο περήφανοι που με κάλεσαν να μιλήσω εκεί και απορούσαν πώς στην Ελλάδα δεν είχε αναγνωριστεί περισσότερο η δουλειά μου. Μετά συμμετείχα σε ένα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ του It Gets Better και σταδιακά έκανα όλο και περισσότερα πράγματα με αργό ρυθμό όμως.  Όσο παράξενο και αν ακούγεται αφού δημιούργησα το λογαριασμό μου στο Tik Tok έγινα περισσότερο γνωστή. Οι μαθητές μου με παρακαλούσαν να ξεκινήσω τον λογαριασμό. Το πρώτο μου Tik Tok ήταν ένα video που έλεγε ότι με λένε Κάθριν, είμαι καθηγήτρια Αγγλικών και είμαι η πρώτη τρανς εκπαιδευτικός στην Ελλάδα. To video αυτό που έγινε viral ήταν η αφορμή να με καλέσουν στην τηλεόραση να μιλήσω για το βίωμά μου.

Είχες ποτέ προβλήματα με τους γονείς των μαθητών σου;

Σοκάρομαι που δεν είχα, αλλά θα σου εξηγήσω κάτι. Οι γονείς με αγαπούν όσο και τα παιδιά τους. Σκέφτομαι πολλές φορές τους λόγους που μπορεί να συμβαίνει αυτό, αλλά το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο, όλοι μου συμπεριφέρονται με τρομερό σεβασμό, οπότε δεν με νοιάζουν και πολύ. Μου φέρνουν δώρα, γλυκά και με σκλαβώνουν με τον καλοσύνη τους. Δεν έχω νιώσει ποτέ ότι η τρανς ταυτότητα μου έχει υπάρξει πρόβλημα στη δουλειά μου και στην επαφή μου με τους ανθρώπους στο πλαίσιο αυτής. Δεν θέλω οι άνθρωποι να με σέβονται επειδή είμαι επιστήμονας και εκπαιδευτικός, θέλω οι άνθρωποι να με σέβονται επειδή είμαι η Κάθριν.

Τι πιστεύεις ότι πρέπει να κάνουν οι κυβερνήσεις να βοηθήσουν τους τρανς ανθρώπους να έχουν ίση πρόσβαση σε εργασιακά δικαιώματα, ώστε να μην εξωθούνται αποκλειστικά στην σεξεργασία;

Το 2017 υπήρξε ένα πρόγραμμα στην Ελλάδα για την υποστήριξη εργασίας των περιθωριοποιημένων ομάδων. Αυτό το πρόγραμμα θα πλήρωνε σχεδόν όλο τον μισθό και την ασφάλεια των ανθρώπων που ανήκουν στις κοινότητες αυτές. Τότε η τρανς κοινότητα δεν είχε συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα. Αυτό συνέβη τελικά το 2021 που αναθεωρήθηκε το πρόγραμμα, αλλά ακόμα και αν είναι διαθέσιμο σε όλους τους εργοδότες στην Ελλάδα μόνο ένα τρανς κορίτσι έχει προσληφθεί. Γιατί; Ήταν μάλιστα σε κατάστημα ηλεκτρονικών στο Φάληρο και οι ιδιοκτήτες ήξεραν το κορίτσι αυτό. Μιλώντας με ανθρώπους κατάλαβα ότι ακόμα και αν η κυβέρνηση επιχορηγεί αυτή την εργασία, οι εργοδότες διστάζουν να προσλάβουν τρανς ανθρώπους. Η κυβέρνηση λοιπόν οφείλει να εμπνεύσει τους εργοδότες για κάνουν προσλήψεις τρανς ανθρώπων και αν ο ιδιωτικός τομέας διστάζει, ίσως η κυβέρνηση θα μπορούσε να ανοίξει θέσεις στο δημόσιο για ανθρώπους από περιθωριοποιημένες κοινότητες.

Πρόσφατα στα social media έγινε καταγγελία για μία γυναίκα που της έκαναν outing και την ανάγκασαν να παραιτηθεί από τη δουλειά της ως νηπιαγωγός, όπως έγινε γνωστό και ένα περιστατικό με έναν κληρικό που δεν έδινε συσσίτιο σε μία τρανς γυναίκας επειδή δεν ήταν cis και την έδιωξε εξαπολύοντας προσβολές και ύβρεις στο πρόσωπο της.

Στην πρώτη περίπτωση βιώνω την απόλυτη απογοήτευση. Δεν μπορώ να διανοηθώ τι περνάει αυτό το κορίτσι, γιατί για μένα ως τρανς εκπαιδευτικός το να διδάσκω είναι η ζωή μου. Θα έπρεπε να υπάρχουν νομικές υπηρεσίες να προστατεύουν τους ανθρώπους απέναντι σε αυτούς τους ρατσιστικούς διαχωρισμούς. Όλοι πολίτες πρέπει να προστατεύονται από άδικες απολύσεις, ειδικά όταν υπάρχουν ρατσιστικά κίνητρα. Στην άλλη περίπτωση έχω να πω ότι εγώ ως Χριστιανή Ορθόδοξη ότι αν πιστεύεις στο να προστατεύεις και να υπηρετείς τους ανθρώπους, πρέπει να τους δέχεσαι όλους και να τους αγαπάς όλους χωρίς αστερίσκους. Είναι υποκριτικό για έναν ιερά να διώξει κάποιον που πεινάει.

Ποια είναι η δική σου σχέση με τη θρησκεία;

Με διακατέχει πνευματικότητα, αλλά η εμπειρία μου με την εκκλησία είναι μπερδεμένη. Με έχουν απορρίψει ιερείς λόγω της ταυτότητας μου, αλλά από την άλλη έχω φανταστική σχέση με δύο ιερείς που με στηρίζουν και ένας από τους δύο είναι μάλιστα ο πνευματικός μου. Αν πήγαινα σε μία οποιαδήποτε εκκλησία μάλλον θα με έδιωχναν. Πρέπει να προσέχω όταν πηγαίνω σε ένα τέτοιο λατρευτικό χώρο και γίνεται κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Για μένα οι αρνητικές εμπειρίες δεν έχουν απαραίτητα σχέση με τη θρησκεία, όσο με τους ανθρώπους.

Παρά την ενδυνάμωση που νιώθεις, υπάρχουν στιγμές που αισθάνεσαι ότι απειλείσαι στην κοινωνία;

Είμαι πάντα σε εγρήγορση. Η ζωή μου έχει αλλάξει τους άρδην τελευταίους μήνες που κάνω public speaking, αλλά όταν μιλάω, δεν μιλάω μόνο για μένα, αλλά για όλους τους τρανς ανθρώπους που δεν έχουν την ορατότητα που απολαμβάνω εγώ. Δεν νιώθω ότι ξεχωρίζω από την τρανς κοινότητα και με απασχολεί να πετυχαίνω πράγματα συλλογικά και όχι μόνο για μένα. Θέλω όλοι να δείχνουν σεβασμό στους ανθρώπους άσχετα από το επάγγελμα τους και την επιτυχία τους ή τα χαρακτηριστικά τους. Το μέλλον των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι στη διαθεματικότητα.


Γήινοι εξωγήινοι #01

Πηγή > iefimerida

Ελληνίδα δασκάλα περιγράφει το εντελώς διαφορετικό
σουηδικό σχολείο : χωρίς παπούτσια, με ιδιαίτερο πρόγραμμα

Η Βίκυ Βράχα, δασκάλα σε σουηδικό σχολείο, μιλάει στο iefimerida.gr
για το εκπαιδευτικό σύστημα της Σκανδιναβίας.

Πώς θα σας φαινόταν αν ξαναγινόσασταν μαθητές να φτάνατε στο σχολείο όπου θα σας περίμενε η δασκάλα, θα βγάζατε τα παπούτσια για να μπείτε στην αίθουσα διδασκαλίας, θα μπορούσατε να καθίσετε πάνω στο χαλί να κάνετε τις εργασίες, θα μαθαίνατε να ράβετε, το μεσημέρι θα απολαμβάνετε ένα χορταστικό γεύμα (σαλάτα και κυρίως) στο εστιατόριο του σχολείου και φεύγοντας να μην είχατε καθημερινές εργασίες για το σπίτι, αλλά πολύτιμο χρόνο για παιχνίδι; Αν αυτή η περιγραφή σας φαίνεται κάπως... άπιαστη αρκεί να σας μεταφέρω στη Σκανδιναβία όπου το εκπαιδευτικό σύστημα λειτουργεί ακριβώς με αυτόν τον τρόπο.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Κατά καιρούς έχουμε ακούσει διάφορα για τους (συμπαθέστατους) Σκανδιναβούς όπου ο τρόπος ζωής τους για κάποιους είναι υπόδειγμα, για κάποιους άλλους απλά βαρετός. Κατανοώντας το σύστημα εκπαίδευσης τους παίρνεις μια εμπλουτισμένη άποψη για τη γενικότερη φιλοσοφία και τον πολιτισμό τους. Θα κατανοήσετε ακόμα και το λόγο που στη γνωστή σουηδική αλυσίδα τα έπιπλα τα συναρμολογείται εσείς και η απάντηση δεν είναι το κέρδος καθαρά. Η συναρμολόγηση επίπλων, οι κατασκευές, τα second hands ρούχα που αγοράζουν σε τιμή ευκαιρίας και τα επιδιορθώνουν είναι κάτι που ξεκινάει από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού μιας και στο υποχρεωτικό πλαίσιο εκπαίδευσης έχουν μαθήματα δεξιοτεχνήτων.

Μια γεύση από το σκανδιναβικό εκπαιδευτικό σύστημα μας δίνει η Ελληνίδα δασκάλα, Βίκυ Βράχα, η οποία εδώ και 41 χρόνια διδάσκει σε σουηδικό σχολείο. Η ίδια μετακόμισε στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας σε ηλικία 14 ετών όταν η οικογένεια της αποφάσισε να μετακομίσει μόνιμα στο παγωμένο Βορρά. Η αλλαγή ήταν μεγάλη για ένα έφηβο κορίτσι όταν έπρεπε από ένα μικρό χωριό της Θεσσαλίας να μετακομίσει σε μια άλλη χώρα με εντελώς διαφορετική γλώσσα, νοοτροπία και πολιτισμό. Περνώντας τα χρόνια η Σουηδία έγινε η δεύτερη πατρίδα της και ποτέ δεν τέθηκε το θέμα μόνιμης επιστροφής στην Ελλάδα. Ακολούθησε τις σπουδές της, δημιούργησε οικογένεια και συνεχίζει να βρίσκεται καθημερινά στην αίθουσα διδασκαλίας.

Το σκανδιναβικό σύστημα εκπαίδευσης είναι πολύ διαφορετικό από το ελληνικό και μάλιστα θεωρείται από τα καλύτερα της Ευρώπης. Μπορείτε να μου περιγράψετε τη φιλοσοφία του;

Η φιλοσοφία του σουηδικού συστήματος είναι η δουλειά να γίνεται στο σχολείο. Οι γονείς απαιτούν από τους δασκάλους να μάθουν τα παιδιά τους και όχι το αντίστροφο. Οπότε ένα από τα πλεονεκτήματα είναι πως το σχολείο αναλαμβάνει την εκπαίδευση και τη διδασκαλία του μαθητή. Για παράδειγμα, μέσα στη τάξη γίνεται γενικότερα το μάθημα, αλλά αν έχουμε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες προσαρμόζουμε το μάθημα για να ακολουθήσουν κι εκείνα που έχουν ειδικό πρόγραμμα. Υπάρχουν μαθητές που έχουν μια άλλη μητρική γλώσσα και διάφορες άλλες δυσκολίες οπότε ο δάσκαλος προσαρμόζει το μάθημα του έτσι ώστε να ταιριάζει σε όλους του μαθητές. Φυσικά δεν μπορεί να είναι ακριβώς στα μέτρα όλων, αλλά υπάρχει βοήθεια για τα παιδιά που χρειάζονται ιδιαίτερη μεταχείριση.

Τα αρνητικά του συστήματος;

Δεν μπορώ να βρω πολλά αρνητικά γιατί ουσιαστικά ως εκπαιδευτικό σύστημα δεν έχει κάτι το αρνητικό. Φυσικά και υπάρχουν δυσκολίες, όπως το να ανταπεξέλθουμε στις ανάγκες όλων των μαθητών. Επειδή το κάθε παιδί έχει διαφορετικές ανάγκες κάποιες φορές δεν υπάρχει πάντα η δυνατότητα να πάρει ακριβώς τη βοήθεια που χρειάζεται. Σε μεγάλο βαθμό, όμως, πιστεύω πως οι εκπαιδευτικοί ανταποκρινόμαστε και όταν υπάρχει καλή επικοινωνία και συνεννόηση με τους γονείς όλα γίνονται πιο εύκολα.

Σε ποια ηλικία ξεκινάνε τα παιδιά το σχολείο;

Στην ηλικία των 7, δεν ξέρω ακριβώς το λόγο, αλλά αυτή η ηλικία είναι το όριο για να ξεκινήσουν την εκπαίδευση τους. Τα παιδιά ξεκινάνε από την τάξη μηδέν, η οποία είναι μέσα στο σχολείο και πολλές φορές ξεκινούν με τον δάσκαλο που θα έχουν στις πρώτες τους τάξεις έτσι ώστε να γίνεται μια μικρή προετοιμασία. Μπορεί να συμβεί, κάποιες φορές, να μην τα πάρει ο δάσκαλος που θα έχουν στη πρώτη δημοτικού οπότε ο δάσκαλος που γνωρίζει πώς θα τα έχει επισκέπτεται το τμήμα για να κάνει κάποιες δραστηριότητες με τα παιδιά κι εκείνα να εξοικειωθούν μαζί του. Δεν θα γνωρίσουν ποτέ τα παιδιά της πρώτης δημοτικού το δάσκαλο την πρώτη ημέρα που ξεκινάνε σχολείο.

Μια ακόμα διαφορά στο σύστημα εκπαίδευσης είναι πως τα βιβλία σας δεν είναι κρατικά. Πώς γίνεται η επιλογή τους;

Τα βιβλία, όπως και η ύλη, επιλέγονται από τον δάσκαλο. Όντως εμείς δεν έχουμε κρατικά βιβλία. Κάθε χρόνο, οι δάσκαλοι παρακολουθούμε την έκθεση σχολικών βιβλίων, μιλάμε με εκπροσώπους, κάνουμε έρευνα αγοράς και στο τέλος αποφασίζουμε ποια βιβλία θα παραγγείλουμε για τους μαθητές που θα έχουμε την επόμενη χρονιά. Τον Μάιο κάνουμε την μεγάλη παραγγελία όλο το σχολείο με τα βιβλία που έχουμε επιλέξει.

Στα σουηδικά σχολεία δεν επιτρέπεται να κυκλοφορείς με τα παπούτσια;

Όχι, δεν επιτρέπεται. Οι μαθητές μέσα στο σχολείο κυκλοφορούν με τα παντοφλάκια τους ή με τις κάλτσες τους, όπως κάνουν στο σπίτι τους. Μέσα στην αίθουσα έχουμε χαλί που μαζεύονται οι μαθητές και πολλές φορές κάθονται εκεί οπότε δεν επιτρέπεται να φορούν τα παπούτσια τους. Ούτε στα σπίτια επιτρέπεται να μπαίνεις με παπούτσια, είναι μέσα στη νοοτροπία τους. Για να καταλάβετε θα σας εξηγήσω πώς είναι η τάξη μου διαμορφωμένη. Μπροστά στο πίνακα έχω ένα στρογγυλό χαλί που χωράει όλους τους μαθητές του τμήματος και εκεί συγκεντρωνόμαστε όταν θέλω να τους εξηγήσω κάτι, όταν έχουμε κάποιες συζητήσεις και θέλω να έρθουμε πιο κοντά. Μάλιστα, ένας μαθητής έχει τη δυνατότητα την ώρα που ασχολείται με μια εργασία να την κάνει πάνω στο χαλί. Τα θρανία των μαθητών είναι σε ομάδες, στη δική μου τάξη δεν κάθεται ένας- ένας, ή δύο -δύο, ο κάθε δάσκαλος επιλέγει πώς θα διαμορφώσει το χώρο μέσα στην αίθουσα. Ο χώρος διατηρείται πάντα καθαρός γιατί εκτός από το ότι κινούνται μέσα στην αίθουσα πρέπει να έχουν την αίσθηση πως βρίσκονται σε ένα οικείο περιβάλλον για να τους περνάς εντελώς διαφορετικά το μάθημα.

Μπορείτε να μου περιγράψετε πώς είναι μια τυπική ημέρα στο σχολείο;

Το σχολείο για τα παιδιά που κάθονται στη φύλαξη, υπάρχει διαφορετικό προσωπικό, ανοίγει από τις 6 το πρωί. Στις 8 το πρωί ο δάσκαλος κατεβαίνει στην αυλή, συγκεντρώνει τους μαθητές του και όλοι μαζί ανεβαίνουν στην αίθουσα. Οι μαθητές βγάζουν τα μπουφάν, τα παπούτσια τα τοποθετούν στο ντουλαπάκι τους, αφήνουν την τσάντα και πλένουν τα χέρια τους. Πριν τον κορωνοϊό ο δάσκαλος στεκόταν στην πόρτα και οι μαθητές μέσα από εικόνες μας έδειχναν τον τρόπο που ήθελαν να τα χαιρετήσουμε. Για παράδειγμα, μπορούσα να αγκαλιάσω κάποιον μαθητή, να μου δώσει το χέρι του ή να με χαιρετήσει από μακριά ή να βάλω το χέρι μου στην καρδιά. Ότι ζητούσε ο μαθητής ο δάσκαλος αυτό έκανε και ήταν ένας τρόπος να πούμε καλημέρα. Μπαίνοντας μέσα στην τάξη για 15 λεπτά οι μαθητές σιωπηλά θα διαβάσουν το λογοτεχνικό βιβλίο που έχουν στο θρανίο τους και το έχουν επιλέξει οι ίδιοι από την βιβλιοθήκη του σχολείου ή της αίθουσας. Μόλις θα χτυπήσω ένα μικρό κουδουνάκι ξέρουν πως πρέπει να τελειώσουν το διάβασμα. Τότε αρχίζει το πρακτικό μέρος όπου βλέπω στον υπολογιστή ποια παιδιά είναι εδώ και ποια απουσιάζουν, οι γονείς τα δηλώνουν απευθείας, και συμπληρώνω το απουσιολόγιο. Στη συνέχεια, στον πίνακα θα δουν γραμμένο το πρόγραμμα της ημέρας, για τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες συνήθως το κάνουμε με εικόνες, λέμε τι φαγητό έχουμε το μεσημέρι και ξεκινάμε το μάθημα. Το μεσημέρι κάνουμε ένα μεγάλο διάλειμμα όπου τα παιδιά μισή ώρα θα πάνε για φαγητό και άλλη μισή ώρα θα παίξουν και έπειτα επιστρέφουμε πάλι στην τάξη. Οι μαθητές των μικρότερων τάξεων τελειώνουν γύρω στις 13.30-14.00 και οι πιο μεγάλοι γύρω στις 15.30 το μεσημέρι.

Εκτός από τα μαθήματα παρακολουθούν κάποιες χρηστικές δραστηριότητες. Είναι υποχρεωτικές;

Ναι, είναι υποχρεωτικές και δεν τις επιλέγουν οι μαθητές. Το ένα εξάμηνο μπορεί να έχουν για παράδειγμα ραπτική, το άλλο εργασίες με ξύλο και μέταλλο ή μαγειρική. Συνήθως ένα τμήμα έχει 25 μαθητές οπότε στις δραστηριότητες χωρίζεται το τμήμα για να μπορέσει ο δάσκαλος να βοηθήσει όλους τους μαθητές. Αυτές οι δραστηριότητες ξεκινάνε από την τρίτη δημοτικού.

Σε τι βοηθούν αυτές οι δραστηριότητες τους μαθητές και έχουν ενταχτεί στο σουηδικό σύστημα εκπαίδευσης;

Μέσα από τις δραστηριότητες μαθαίνουν χρηστικά πράγματα, τα οποία τους βοηθούν και μετέπειτα στην ενήλικη ζωή τους και φυσικά μαθαίνουν να γίνονται αυτόνομες προσωπικότητες. Για παράδειγμα, στο μάθημα μαγειρικής μαθαίνουν για τη σωστή διατροφή, πώς διατηρούνται τα τρόφιμα. Στο μάθημα ραπτικής μαθαίνουν να ράβουν, να χειρίζονται την ραπτομηχανή και ξεκινάνε από μικρή ηλικία να φτιάχνουν πράγματα, όπως να ράψουν το σακουλάκι τους που βάζουν μέσα τα ρούχα της γυμναστικής. Αργότερα γίνεται πιο σύνθετο καθώς μαθαίνουν να ράβουν τα δικά τους ρούχα, να κεντάνε ακόμα και να πλέκουν. Όπως και στο μάθημα με το ξύλο και το μέταλλο που κάνουν εργασίες με τα δύο υλικά και από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνουν είναι να φτιάχνουν μαχαιράκι από ξύλο για να παίρνουν το βούτυρο. Οι μαθητές το σχηματίζουν στο ξύλο, το κόβουν στο μηχάνημα, το κάνουν με λίμα και μετά με γυαλόχαρτο και φτιάχνουν το δικό τους μαχαίρι. Επιπλέον, μαθαίνουν να καρφώνουν, να κάνουν κατασκευές και σε όλα τα στάδια ο δάσκαλος είναι από πάνω τους.

Όσοι Σουηδοί έχουν εξοχική κατοικία κάνουν τις περισσότερες εργασίες μόνοι τους γιατί έχουν μάθει από το σχολείο να χρησιμοποιούν τα εργαλεία. Όπως και στο σπίτι τους οι περισσότεροι ράβουν τις κουρτίνες, κάνουν μαξιλάρια, επιδιορθώνουν τα ρούχα τους. Όλα αυτά είναι μέσα στην κουλτούρα τους.

Τελειώνοντας τα παιδιά το μάθημα διαβάζουν και παίρνουν εργασίες για το σπίτι;

Δίνουμε μαθήματα για το σπίτι, αλλά δεν απαιτούμε ο μαθητής να καταλάβει την ύλη στο σπίτι, ούτε έχουν καθημερινά εργασίες για το σπίτι. Συνήθως τους δίνουμε μία εργασία στη γλώσσα και μία στα μαθηματικά που είναι εμπέδωση όλων όσων έχουν διδαχτεί στο σχολείο. Ο μαθητής έχει στη διάθεση του περίπου μία βδομάδα για να κάνει την εργασία και να την παραδώσει στο δάσκαλο. Αυτό συμβαίνει περισσότερο για να κάνουμε τα παιδιά να συνηθίσουν να δουλεύουν στο σπίτι γιατί στις μεγαλύτερες τάξεις έχουν εργασίες. Οπότε είναι ένας τρόπος για να συνηθίσουν και όχι για να καταλάβουν το μάθημα στο σπίτι. Γιατί, ο μαθητής που δυσκολεύεται στο σχολείο παίρνει βοήθεια από έναν βοηθητικό δάσκαλο που έχει το σχολείο και του εξηγεί. Είναι κάτι σαν τα ιδιαίτερα μαθήματα που κάνουν τα παιδιά στην Ελλάδα μόνο που στην Σουηδία γίνονται μέσα στο σχολείο. Στο σουηδικό σύστημα εκπαίδευσης δεν υπάρχει μαθαίνω στο σχολείο και πηγαίνω στο σπίτι να κάνω ασκήσεις. Επίσης, τα Σαββατοκύριακα, τις γιορτές και την βδομάδα των χειμερινών διακοπών που κλείνει το σχολείο, δεν δίνουμε ποτέ εργασία για το σπίτι.

Με ποιον τρόπο οι μαθητές μπαίνουν στο πανεπιστήμιο; Δίνουν εξετάσεις;

Όχι, δεν μπαίνουν με εξετάσεις. Σύμφωνα με την βαθμολογία τους οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να κάνουν αίτηση για διάφορες σχολές του πανεπιστημίου. Οι βάσεις για κάθε σχολή είναι διαφορετικές, άλλες έχουν υψηλότερη βαθμολογία κι άλλες πιο χαμηλή. Ενδιάμεσα μπορούν να θέλουν να αλλάξουν σχολή.

Σε τι πιστεύετε πως ενισχύει τους μαθητές το σκανδιναβικό σύστημα εκπαίδευσης;

Να έχουν άποψη και κρίση. Από πολύ μικρή ηλικία μαθαίνει τι παιδί να σκέφτεται, να μπορεί να εξελίξει την σκέψη του, δηλαδή να του κάνει ο δάσκαλος μια ερώτηση και με την απάντηση του να πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα την σκέψη του. Ζητάμε από τους μαθητές τη γνώμη τους, είναι ερωτήσεις που γίνονται κι επιβάλλονται μέσα στο σχολείο. Θέλουμε από μικρά τα παιδιά να λένε την γνώμη τους και να μπορούν να παρουσιάσουν κάτι. Εγώ διδάσκω από επιλογή μέχρι την τρίτη δημοτικού και σε εκείνη την τάξη πρέπει ένας μαθητής να σταθεί στην αίθουσα μπροστά στους συμμαθητές του και να παρουσιάσει μια εργασία. Μάλιστα, είναι κάτι που το δουλεύουμε από την πρώτη δημοτικού για να συνηθίσει. Σε μας συνηθίζεται να λες την άποψη σου και παντού θα σε ρωτήσουν «τι γνώμη έχεις»;, «ποια είναι η άποψη σου»; 

Κάθε χρόνο σε έρευνες που γίνονται οι Σκανδιναβοί σκαρφαλώνουν στις πρώτες θέσεις καθώς θεωρούνται από τους πιο ευτυχισμένους λαούς. Ισχύει αυτό;

Δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτό. Αυτό που μπορώ να πω είναι πως οι περισσότεροι Σκανδιναβοί είναι αρκετά λιτοί άνθρωποι, τους αρέσει η απλότητα και απολαμβάνουν πολύ να βρίσκονται στη φύση. Το Σαββατοκύριακο θα πάνε στο εξοχικό τους, θα βγούνε στο δάσος για πικ-νικ, απολαμβάνουν να περπατάνε έξω και να βρίσκονται ακόμα και με φίλους σε μέρη με λίμνες. Στους Σουηδούς δεν αρέσει να επιδεικνύονται, φυσικά υπάρχει κι αυτή η κατηγορία, αλλά γενικότερα δεν δίνουν μεγάλη σημασία σε όλα αυτά. Όταν βρίσκονται στην εξοχή είναι πολύ χαλαροί. Δεν ντύνονται για να προβάλλονται και απολαμβάνουν να κάνουν πράγματα μόνοι τους. Για παράδειγμα τα εξοχικά τους είναι ένας χώρος αναψυχής όπου διορθώνουν πράγματα, βάφουν, κάνουν κατασκευές και δεν είναι στη φιλοσοφία τους να πάνε για να καθίσουν χωρίς να κάνουν τίποτα. Τους αρέσει να δημιουργούν και πάντα νιώθουν πολύ όμορφα με τις κατασκευές και τις εργασίες που κάνουν μόνοι τους.

Ποια είναι η φιλοσοφία του «Lagom» και πώς την εφαρμόζετε στην καθημερινότητα σας;

Παν μέτρον άριστον! Ο Σουηδός δεν είναι ούτε πολύ, ούτε λίγο. Δηλαδή δεν εκδηλώνεται ούτε πολύ, ούτε καθόλου. Πρόκειται για ένα πολύ ευγενικό λαό που για να τον καταλάβεις πρέπει να μπεις μέσα στην κουλτούρα του, Τα τελευταία χρόνια έχουν επηρεαστεί πολύ από πολλές κουλτούρες, αλλά σε γενικές γραμμές σαν λαός είναι άνθρωποι χαμηλών τόνων.

[ Από το άρθρο έχουν αγνοηθεί τμήματα (κείμενα και φωτογραφίες), τα οποία ο γράφων θεώρησε σχετικά αδιάφορα με το κύριο ζήτημα. Για το πλήρες άρθρο, ανατρέξτε στην πηγή. ]