Γήινοι εξωγήινοι #02

Πηγή > Popaganda

Κάθριν Ράιλι: Η τρανς εκπαιδευτικός vιώθει ότι της «έκλεψαν»
τη δυνατότητα να κάνει coming out με τους δικούς της όρους

Συγγραφέας, εκπαιδευτικός, motivational speaker, η γυναίκα που εμπνέει
με τη ζωή της και την καριέρα της μιλάει στον Γιάννη Τσιούλη για το τρανς
βίωμά της, το coming out στους δικούς της ανθρώπους και αφηγείται τη ζωή της.

[ Φωτογραφίες: Γεράσιμος Δομένικος / FOSPHOTOS ]

Η Κάθριν Ράιλι είναι μια γυναίκα που γεμίζει τον χώρο με την παρουσία της. Eντυπωσιακή εμφανισιακά, με προσωπικότητα που κάνει κάποιον να θέλει να περάσει περισσότερο χρόνο μαζί της, αφού την γνωρίσει. Δύο ώρες φαντάζουν λίγες για να ακούσει κάποιος την ιστορία της ζωής της μέχρι τη στιγμή που έγινε γνωστή ως η τρανς εκπαιδευτικός, η οποία ήρθε να αλλάξει το αφήγημα γύρω από τη ζωή των τρανς ανθρώπων στην Ελλάδα.

Από τη σχέση της με τη θρησκεία μέχρι την επαγγελματική σταδιοδρομία μέχρι το coming out story της και την αγάπη της για τα comics και τα graphic novels, η γυναίκα που εμπνέει κάθε φορά που μιλάει, μοιράστηκε στην Popaganda το δικό της βίωμα που την έφερε σήμερα στη θέση που είναι.

Ένα long read που αξίζει κάθε λεπτό που θα αφιερώσετε για να διαβάσετε. 

Πες μου λίγο πώς ξεκίνησες να γράφεις.

Οι γονείς μου παντρεύτηκαν στην Ελλάδα και μετά από μία εβδομάδα μετανάστευσαν στο Σικάγο και ξεκίνησαν το δικό τους εστιατόριο εκεί, όπως σχεδόν κάθε Έλληνας μετανάστης. Εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αμερική. Εκεί σπούδασα αγγλική φιλολογία και λογοτεχνία. Ήθελα πάντα να γίνω συγγραφέας, αλλά το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα ήταν να γίνω εκπαιδευτικός γιατί μου αρέσει να διδάσκω εκτός από το να γράφω. Όταν μεγάλωνα δεν είχαμε internet όπως τώρα και δεν υπήρχαν queer βιβλία που να ήταν διαθέσιμα σε μένα. Θα ήθελα πολύ να είχα διαβάσει queer βιβλία εκείνη την εποχή. Μου άρεσε πολύ να πηγαίνω στη βιβλιοθήκη και να δανείζομαι παιδικά βιβλία με μικρές ιστορίες και διηγήματα. Διάβαζα από μικρή τέσσερα με πέντε την εβδομάδα. Και η μαμά μου μου αγόραζε τρία-τέσσερα βιβλία την εβδομάδα. Ξοδεύαμε σαν οικογένεια πολλά χρήματα σε βιβλία γιατί μου άρεσε πολύ να διαβάζω. Θυμάμαι στην ηλικία των εννέα άρχισα να γράφω μικρές ιστορίες. Δεν ήταν καλές μάλλον επειδή ήμουν παιδί, αλλά λάτρευα να γράφω. Στα 12 περίπου άρχισα να διαβάζω comics και graphic novels. Διάβαζα ακατάπαυστα. Τα comics ακόμα και σήμερα παραμένουν μία από τις μεγαλύτερες εμπνεύσεις μου. Όταν τελείωσα τις σπουδές μου είχα μια υπέροχη κουβέντα με τον πατέρα μου. Του είπα ότι θέλω να γίνω συγγραφέας και αυτός με ρώτησε αν μπορούσα να βιοποριστώ από αυτό. Με παρότρυνε να το κάνω, αλλά να έχω και μία εναλλακτική για να μη μπορεί κανείς να με εκμεταλλευτεί, για αυτό και ξεκίνησα πρώτα ως εκπαιδευτικός. Θεώρησα ότι ήταν πιο ασφαλής επιλογή.

Μιλώντας για comics, πώς βλέπεις την άνθιση των LGBTQIA+ χαρακτήρων που υπάρχει σε αυτά τον τελευταίο καιρό; 
 
Όταν ανακοίνωσε η DC ότι ο γιος του Superman, ο Jonathan Kent είναι bisexual, υπήρξε μεγάλη αντίδραση στον κόσμο. Οι άνθρωποι ακόμα δεν αποδέχονται τους LGBTQIA+ φανταστικούς χαρακτήρες που είναι παράλογο για μένα. Από τη μία αγαπώ ότι όσοι γράφουν comics προωθούν τη διαφορετικότητα, τη συμπεριληπτικότητα, τα θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου. Από την άλλη υπάρχουν αυτές οι αντιδράσεις. Οι άνθρωποι που έχουν βαθιά ριζωμένα στερεότυπα είναι αυτοί που αντιδρούν στην πραγματικότητα. Όμως ακόμα και με αυτή την αρνητική συνθήκη, η βιομηχανία των comics ευημερεί συστήνοντας τόσους queer χαρακτήρες. Οι νεότερες γενιές εμπνέονται από αυτούς. Τα παιδιά παίρνουν δύναμη από τέτοιους χαρακτήρες. Χάρηκα πολύ όταν ο Iceman έκανε come out ως gay μετά από τόσα χρόνια. Εντυπωσιάστηκα που η Marvel αποφάσισε να συνεχίσει το στόρι του ήρωα παρουσιάζοντας τον σαν queer χαρακτήρα. Βέβαια ο αγαπημένους χαρακτήρας από τους X-Men ήταν ο Gambit. Υπάρχουν τόσοι άλλοι χαρακτήρες στα comics που αγαπώ. Ο πρώτος Green Lantern είναι τώρα gay χαρακτήρας στη DC. Η Harley Quinn στη σειρά κινουμένων σχεδίων είναι ερωτευμένη με την Poison Ivy και είναι ένα power couple μαζί. Για μένα είναι σημαντικό τα studios που ευημερούν εκμεταλλευόμενοι τις ιστορίες των queer ανθρώπων να μην βλέπουν όλο αυτό που συμβαίνει σαν ένα trend γιατί νιώθω ότι κάνουν pinkwashing σε πολλές περιπτώσεις. Χαίρομαι που υπάρχει αντιπροσώπευση, αλλά είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε αν οι queer άνθρωποι βγάζουν χρήματα από αυτό ή η cis κοινότητα κερδίζει μόνο ουσιαστικά.

Τι σου αρέσει πιο πολύ όσον αφορά στη διδασκαλία;

Δεν κάνω ιδιαίτερα μαθήματα γιατί είμαι μία γυναίκα με πολλή ενέργεια. Βαριέμαι να κάθομαι σε μία καρέκλα και να κάνω μάθημα με ένα παιδί μόνο. Αγαπώ την τάξη. Σε όλη την καριέρα μου δίδασκα σε ιδιωτικά σχολεία. Εκτός από αυτά εκπαίδευα και άλλους καθηγητές στην αγγλική φιλολογία σε δημόσια πανεπιστήμια και σε συνέδρια. Οπότε έχω δουλέψει και στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα.

Όσο δίδασκες σε τάξεις πριν κάνεις τη φυλομετάβασή σου ένιωθες δυσφορία για την ταυτότητα του φύλου σου;

Η πρώτη μου φορά που σύστησα κοινωνικά την Κάθριν σε εργασιακό χώρο ήταν σαν εθελόντρια σε ένα σχολείο προσφύγων εδώ στην Αθήνα. Έτρεμα και είχα άγχος για το τι θα συνέβαινε. Μέχρι το τέλος του μαθήματος με έπαιρναν όλα τα παιδιά αγκαλιά. Δεν είχα ολοκληρώσει τη φυλομετάβασή μου, είχα μόλις ξεκινήσει τις ορμόνες και ένιωθα δυσφορία με την εμφάνισή μου σε ένα βαθμό. Με αγάπησαν τόσο που μετά από δύο εβδομάδες η διευθύντρια μου έδωσε τη θέση της υποδιευθύντριας με αρμοδιότητα να οργανώσω το σχολείο. Μετά από δύο χρόνια σε αυτή τη θέση, βρήκα τη δύναμη και ξεκινήσω full time δουλειά ως Κάθριν.

Πώς έχει αλλάξει η σχέση σου με το σώμα σου στο πέρασμα του χρόνου;

Όταν άρχισα τη φυλομετάβαση η ιδέα μου για το τι συνιστά μια γυναίκα ήταν λάθος. Σκεφτόμουν ότι αυτό που κάνει μια γυναίκα είναι το ωραίο σώμα, τα μακριά μαλλιά και άλλα τέτοια στερεοτυπικά. Αυτό όμως δεν ισχύει. Μετά από έναν χρόνο μέσα στη φυλομετάβαση, συνειδητοποίησα ότι δεν υπάρχει γενικός ορισμός για το τι ορίζει μια γυναίκα, αλλά μόνο προσωπικές επιθυμίες για την εμφάνιση μας, τις οποίες ερμηνεύει ο καθένας μέσα από την προσωπική του έννοια της θηλυκότητας. Και αυτό μου έδωσε αυτοπεποίθηση. Ήμουν πάντα γυναίκα, αλλά η εμφάνισή μου είναι αυτή που με κάνει γυναίκα με αυτοπεποίθηση. Η αυτοπεποίθηση ήρθε δύο-τρία χρόνια αφού ξεκίνησα τη φυλομετάβαση, όταν άρχισε να αλλάζει το σώμα μου. Οι καμπύλες, τα μαλλιά, η αναδιανομή του λίπους μου έδωσαν την αυτοπεποίθηση που χρειαζόμουν.

Θεωρείς ότι η μαζική, στερεοτυπική ιδέα της θηλυκότητας είναι καταληκτικά επιβλαβής για τους τρανς ανθρώπους και τους επηρεάζει καταλυτικά;

Ναι. Χθες το βράδυ μου έστειλε ένα μακροσκελές μήνυμα μια υπέροχη τρανς γυναίκα που είναι τόσο γλυκιά. Μεταξύ άλλων που εκμυστηρεύτηκε ότι «ζηλεύει» το γεγονός ότι δεν μπορεί να κάνει pass όπως εγώ. Μου έστειλε μια φωτογραφία της και μου είπε για όλες τις ανασφάλειες που έχει σχετικά με το σώμα της. Μου είπε ότι το γεγονός ότι η εμφάνισή της παραπέμπει σε στερεοτυπικές εκφάνσεις αρρενωπότητας, την έκανε να μη βγαίνει ποτέ από το σπίτι της. Με διέλυσε η εξομολόγηση της γιατί απεχθάνομαι προσωπικά τα στερεότυπα. Καθένας από εμάς είναι σαν νιφάδα χιονιού και δεν θα έπρεπε να αγχωνόμαστε ή να προσπαθούμε να βάλουμε στεγανά στο τι σημαίνει να είναι ένας άνθρωπος γυναίκα ή άντρας εμφανισιακά. Της είπα το παραπάνω σαν παράδειγμα και άρχισα να της κάνω κομπλιμέντα για σημεία του σώματος της με σκοπό να την κάνω να νιώσει καλύτερα. Νιώθω ότι πρέπει να φτάσουμε σαν κοινωνία σε ένα σημείο που να αγαπάμε τον εαυτό μας, να απολαμβάνουμε τον εαυτό μας και να έχουμε το κουράγιο να βγαίνουμε έξω περήφανοι για εμφάνισή μας. Βέβαια για εμάς τις τρανς γυναίκες είναι πολλές φορές και επικίνδυνο.

Για να φτάσουμε σε αυτό το επίπεδο ως κοινωνία θεωρείς ότι είναι λύση να μπει στα σχολεία μάθημα “gender studies”;

Ένα χρόνο πριν στην Washington πρότειναν μια οδηγία στα σχολεία που ουσιαστικά περιελάμβανε την εισαγωγή των όρων των gender studies εξελικτικά στις τάξεις, όπως μαθαίνουμε γενικά σαν άνθρωποι. Στην πρώτη δημοτικού π.χ. τα παιδιά θα μάθαιναν για την έκφραση φύλου. Στη δευτέρα για την ταυτότητα φύλου. Στη τρίτη δημοτικού θα μιλούσαν για τον σεξουαλικό προσανατολισμό, ώστε να υπάρχει μια φυσική εξέλιξη στους όρους αυτούς και τα παιδιά να τους κατανοήσουν, να τους συνηθίσουν και να καταλάβουν ότι αυτά που μαθαίνουν είναι απολύτως φυσιολογικά. Υπήρξε τρομερή αντίδραση με αποτέλεσμα τελικά μόνο ορισμένα σχολεία να συμπεριλάβουν στο πρόγραμμα τους αυτή την οδηγία. Δεν ξέρω πώς εξελίχθηκε τελικά η κατάσταση, αλλά είναι μια αρχή τέτοιες ενέργειες. Στην Ελλάδα ξεκίνησαν σχολικά προγράμματα σεξουαλικού προσανατολισμού, άλλα όπως μου λένε οι μαθητές μου δεν αναφέρουν πουθενά για τρανς ανθρώπους και τι σημαίνει για κάποιον να είναι σε μία queer σχέση. Είναι πολύ κρίμα. Και πάντα αναρωτιέμαι τι τους διδάσκουν σε αυτά τα μαθήματα. Θα μπορούσαν να έχουν γίνει πολλά περισσότερα στην Ελλάδα.

Υπάρχει μια προβληματική άποψη ότι όταν κάποιος αναφέρει τον σεξουαλικό του προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου του, πολλοί συντηρητικοί άνθρωποι σχολιάζουν λέγοντας την καραμέλα «δεν με νοιάζει τι κάνεις στο κρεβάτι σου». Ήρθε η ώρα να συσχετίζουμε τα queer βιώματα με την αγάπη και την ύπαρξη των ανθρώπων;

Ακριβώς. Ο κόσμος φοβάται να αποδεχτεί ότι υπάρχουν άνθρωποι που είναι διαφορετικοί από αυτούς και πραγματικά αγαπούν ο ένας τον άλλον και ότι είναι εντάξει να αγαπά ο ένας τον άλλον. Ο μόνος τρόπος για να αλλάξει η κοινωνία για μένα είναι να εναποθέσουμε τις ελπίδες μας στις μελλοντικές γενιές που έχουν πιο ανοιχτά μυαλά και είναι πιο δεκτικές. Είναι σχεδόν αδύνατο να διδάξεις τις μεγαλύτερες γενιές. Το έχω δοκιμάσει πολλές φορές και είναι ατελέσφορο. Σε αντίθεση με αυτή τη γενιά, οι νεότεροι άνθρωποι χάρη στο internet είναι πολύ πιο δεκτικοί στην αλλαγή. Η εκπαίδευση είναι το κλειδί σε όλα και ειδικά στον σεβασμό που χρειαζόμαστε εν γένει ως κοινωνία.

Πώς αποφάσισες να αφήσεις τη δουλειά σου στην Αμερική για να επιστρέψεις στην Ελλάδα;

Οι γονείς μου αποφάσισαν μετά από χρόνια να φύγουν από την Αμερική, γιατί το όνειρο τους ήταν να γυρίσουν στην Ελλάδα. Ο πατέρας μου πρότεινε να έρθω στην Ελλάδα μαζί του δοκιμαστικά για να δω πώς θα είναι. Δεν είχα ξεκινήσει το transition μου και μόλις ήρθα βρήκα απευθείας δουλειά στο πανεπιστήμιο του Michigan σαν εξετάστρια στις προφορικές εξετάσεις και μετά και ως καθηγήτρια αγγλικών. Τότε σκέφτηκα ότι μπορώ να μείνω για μία σεζόν, αλλά δέθηκα με τους ανθρώπους εδώ και αποφάσισα να το κάνω μόνιμο. Αγαπώ τους γονείς μου, τους μαθητές μου, το σπίτι μου, τον καιρό. Έτσι κατέληξα στην Ελλάδα.

Θέλω λίγο να μου περιγράψεις τη ζωή σου όταν ήρθες στην Ελλάδα. 

Πάντα ήθελα να γράφω βιβλία, αλλά πριν τη φυλομετάβασή μου το μυαλό μου ήταν απασχολημένο με τα θέματα της ταυτότητας φύλου μου και δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ για να γράψω. Άρχισα να διδάσκω, αλλά πάντα κάτι μου έλειπε. Πριν το transition μου απλά επιβίωνα, αλλά δεν ήμουν ποτέ χαρούμενη. Ένιωθα θυμωμένη με τον εαυτό μου γιατί νόμιζα ότι ήμουν αγνώμων για όσα είχα. Δεν ήταν αυτό όμως, αλλά το γεγονός ότι δεν μπορούσα να αποδεχτώ τον εαυτό μου. Ήμουν υγιής, αλλά όχι πλήρης. Οπότε όταν ξεκίνησα τη φυλομετάβαση άρχισα να νιώθω ηρεμία, χαρά, να αγαπώ το ποια είμαι. Τότε ξεκίνησα να γράφω. Τόσα χρόνια είχα φακέλους με διάφορες σημειώσεις και ιδέες για βιβλία και χαρακτήρες και άνοιξα τους φακέλους αυτούς και άρχισα να γράφω ασταμάτητα. Έχω γράψει από παιδικά βιβλία μέχρι οδηγούς στο trans βίωμα βάσει των εμπειριών μου.

Πώς ήταν το δικό σου coming out story;

Θα πω κάτι που δεν έχω ξαναπεί. Μου έκαναν come out χωρίς τη συγκατάθεσή μου. Οι συγγενείς μου το είπαν στους γονείς μου πριν προλάβω να το πω εγώ και μου έκλεψαν τη δυνατότητα να το κάνω με δικούς μου όρους. Πώς συνέβη αυτό; Όταν ξεκίνησα τη φυλομετάβαση, ζούσα διπλή ζωή για να επιβιώσω επαγγελματικά. Ξεκίνησα τη διαδικασία του transitioning στην Ελλάδα να πω. Τότε δούλευα ως εκπαιδευτικός και είχα αρχίσει να γράφω και βιβλία. Στην αρχή της φυλομετάβασης, η έκφραση φύλου μου ήταν διαφορετική στις ώρες εργασίας από ότι στον προσωπικό μου χρόνο. Σιγά-σιγά άρχισα να συστήνω την Κάθριν σε φίλους μου και στα social media και κάποια ξαδέρφια μου ανακάλυψαν τους online λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τυχαία και το είπαν στους γονείς μου. Η μητέρα μου ήταν σε σοκ. Ήταν συντετριμμένη για τουλάχιστον έξι μήνες. Νιώθω ότι μου έκλεψαν την επιλογή να κάνω το coming out με τους δικούς μου όρους. Είχα σχέδια για το πότε και το πώς θα το έκανα και αυτό συνέβη μερικές εβδομάδες πριν το προγραμματισμένο μου coming out. Οι συνέπειες της πράξης τους ήταν απαίσιες και οδήγησαν τη μαμά μου στο να πάρει αγωγή για να διαχειριστεί την κατάσταση που βίωσε. Οι γονείς μου με αγαπούν πολύ, αλλά δεν είχαν εκπαιδευτεί σε θέματα φύλου. Το πρώτο που τους ήρθε στο μυαλό ακούγοντας αυτή την πληροφορία ήταν ότι είμαι sex worker, που είναι ΟΚ φυσικά να είναι κάποιος sex worker για να βιοποριστεί, αλλά εκείνοι υποθέτοντας κάτι τέτοιο ένιωσαν ντροπή. Έχω δώδεκα ξαδέρφια και μετά το coming out δεν μου μιλάει κανείς, εκτός από μία θεία μου στην Αμερική. Ο μπαμπάς μου από την άλλη με αγαπά και με στηρίζει 100%, κάτι που έκανε από την αρχή.

Είχε επίδραση στην ψυχολογία σου όταν είδες μέλη της οικογένειάς σου να παραγκωνίζουν λόγω του φύλου σου;

Ναι. Τους απωθεί και η ταυτότητα φύλου μου και ο σεξουαλικός προσανατολισμός μου. Είμαι μία straight trans γυναίκα. Νομίζουν ότι είμαι gay, αλλά δεν είμαι. Προσπάθησα να πολλές να τους εξηγήσω, αλλά δεν καταλαβαίνουν γιατί διακατέχονται από στερεότυπα. Έχω έναν πόνο στην καρδιά μου που τον νιώθω συνέχεια. Νιώθω πολύ μόνη εξαιτίας αυτής της απομόνωσης.

Αναζήτησες ποτέ βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας σε όλη αυτή τη διαδικασία αυτοπραγμάτωσης;

Έχω τραυματικές εμπειρίες από ψυχοθεραπευτές, τρανσφοβικές, καθώς επέδειξαν πλήρη άγνοια κατανόησης και γνώσης σχετικά με θέματα ταυτότητας φύλου. Υπάρχουν κάποιοι επαγγελματίες στον χώρο που έχουν καλλιεργηθεί πραγματικά και κάνουν διαφορά. Αλλά η αλήθεια είναι ότι χρειαζόμαστε περισσότερους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που είναι ειδικοί σε αυτό το θέμα. Με έχουν κάνει να νιώσω απαίσια και μου έχουν κάνει κακό, αν με ρωτάς.

Μπορείς να προσδιορίσεις τη στιγμή που τελικά ένιωσες ενδυναμωμένη;

Θυμάμαι ότι πριν τη φυλομετάβαση όταν δούλευα σε σχολεία πάντα «ζήλευα» τον τρόπο ντύνονταν οι γυναίκες συνάδελφοί μου με τα τακούνια και το makeup. Σιχαινόμουν που δεν μπορούσα να είμαι ο εαυτός μου. Θυμάμαι ότι όταν ζούσα διπλή ζωή, ένιωθα ενδυναμωμένη όταν κατάλαβα ότι οι μαθητές μου με αγαπούν ως Κάθριν. Η πραγματική μου ταυτότητα με έσωσε από την κατάθλιψη. Είναι η υπερδύναμη μου. Πριν τη φυλομετάβασή μου ντρεπόμουν και ήμουν εσωστρεφής. Τώρα μπορώ να μιλήσω σε ένα κοινό 500 ανθρώπων και μου αρέσει πάρα πολύ το public speaking.

Άλλαξε η ζωή σου από τότε που ξεκίνησες να μιλάς δημόσια; 

Σταδιακά. Ξεκίνησα να μιλάω στην Ευρώπη πριν αρχίσουν να με καλούν στην Ελλάδα για ομιλίες. Η πρώτη μου ομιλία εγχώρια ήταν στο TedEx. Στην Ελλάδα δεν είχε γίνει πολύ γνωστό τότε, αλλά το είχαν δει στην Αμερικανική πρεσβεία και ήταν τόσο περήφανοι που με κάλεσαν να μιλήσω εκεί και απορούσαν πώς στην Ελλάδα δεν είχε αναγνωριστεί περισσότερο η δουλειά μου. Μετά συμμετείχα σε ένα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ του It Gets Better και σταδιακά έκανα όλο και περισσότερα πράγματα με αργό ρυθμό όμως.  Όσο παράξενο και αν ακούγεται αφού δημιούργησα το λογαριασμό μου στο Tik Tok έγινα περισσότερο γνωστή. Οι μαθητές μου με παρακαλούσαν να ξεκινήσω τον λογαριασμό. Το πρώτο μου Tik Tok ήταν ένα video που έλεγε ότι με λένε Κάθριν, είμαι καθηγήτρια Αγγλικών και είμαι η πρώτη τρανς εκπαιδευτικός στην Ελλάδα. To video αυτό που έγινε viral ήταν η αφορμή να με καλέσουν στην τηλεόραση να μιλήσω για το βίωμά μου.

Είχες ποτέ προβλήματα με τους γονείς των μαθητών σου;

Σοκάρομαι που δεν είχα, αλλά θα σου εξηγήσω κάτι. Οι γονείς με αγαπούν όσο και τα παιδιά τους. Σκέφτομαι πολλές φορές τους λόγους που μπορεί να συμβαίνει αυτό, αλλά το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο, όλοι μου συμπεριφέρονται με τρομερό σεβασμό, οπότε δεν με νοιάζουν και πολύ. Μου φέρνουν δώρα, γλυκά και με σκλαβώνουν με τον καλοσύνη τους. Δεν έχω νιώσει ποτέ ότι η τρανς ταυτότητα μου έχει υπάρξει πρόβλημα στη δουλειά μου και στην επαφή μου με τους ανθρώπους στο πλαίσιο αυτής. Δεν θέλω οι άνθρωποι να με σέβονται επειδή είμαι επιστήμονας και εκπαιδευτικός, θέλω οι άνθρωποι να με σέβονται επειδή είμαι η Κάθριν.

Τι πιστεύεις ότι πρέπει να κάνουν οι κυβερνήσεις να βοηθήσουν τους τρανς ανθρώπους να έχουν ίση πρόσβαση σε εργασιακά δικαιώματα, ώστε να μην εξωθούνται αποκλειστικά στην σεξεργασία;

Το 2017 υπήρξε ένα πρόγραμμα στην Ελλάδα για την υποστήριξη εργασίας των περιθωριοποιημένων ομάδων. Αυτό το πρόγραμμα θα πλήρωνε σχεδόν όλο τον μισθό και την ασφάλεια των ανθρώπων που ανήκουν στις κοινότητες αυτές. Τότε η τρανς κοινότητα δεν είχε συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα. Αυτό συνέβη τελικά το 2021 που αναθεωρήθηκε το πρόγραμμα, αλλά ακόμα και αν είναι διαθέσιμο σε όλους τους εργοδότες στην Ελλάδα μόνο ένα τρανς κορίτσι έχει προσληφθεί. Γιατί; Ήταν μάλιστα σε κατάστημα ηλεκτρονικών στο Φάληρο και οι ιδιοκτήτες ήξεραν το κορίτσι αυτό. Μιλώντας με ανθρώπους κατάλαβα ότι ακόμα και αν η κυβέρνηση επιχορηγεί αυτή την εργασία, οι εργοδότες διστάζουν να προσλάβουν τρανς ανθρώπους. Η κυβέρνηση λοιπόν οφείλει να εμπνεύσει τους εργοδότες για κάνουν προσλήψεις τρανς ανθρώπων και αν ο ιδιωτικός τομέας διστάζει, ίσως η κυβέρνηση θα μπορούσε να ανοίξει θέσεις στο δημόσιο για ανθρώπους από περιθωριοποιημένες κοινότητες.

Πρόσφατα στα social media έγινε καταγγελία για μία γυναίκα που της έκαναν outing και την ανάγκασαν να παραιτηθεί από τη δουλειά της ως νηπιαγωγός, όπως έγινε γνωστό και ένα περιστατικό με έναν κληρικό που δεν έδινε συσσίτιο σε μία τρανς γυναίκας επειδή δεν ήταν cis και την έδιωξε εξαπολύοντας προσβολές και ύβρεις στο πρόσωπο της.

Στην πρώτη περίπτωση βιώνω την απόλυτη απογοήτευση. Δεν μπορώ να διανοηθώ τι περνάει αυτό το κορίτσι, γιατί για μένα ως τρανς εκπαιδευτικός το να διδάσκω είναι η ζωή μου. Θα έπρεπε να υπάρχουν νομικές υπηρεσίες να προστατεύουν τους ανθρώπους απέναντι σε αυτούς τους ρατσιστικούς διαχωρισμούς. Όλοι πολίτες πρέπει να προστατεύονται από άδικες απολύσεις, ειδικά όταν υπάρχουν ρατσιστικά κίνητρα. Στην άλλη περίπτωση έχω να πω ότι εγώ ως Χριστιανή Ορθόδοξη ότι αν πιστεύεις στο να προστατεύεις και να υπηρετείς τους ανθρώπους, πρέπει να τους δέχεσαι όλους και να τους αγαπάς όλους χωρίς αστερίσκους. Είναι υποκριτικό για έναν ιερά να διώξει κάποιον που πεινάει.

Ποια είναι η δική σου σχέση με τη θρησκεία;

Με διακατέχει πνευματικότητα, αλλά η εμπειρία μου με την εκκλησία είναι μπερδεμένη. Με έχουν απορρίψει ιερείς λόγω της ταυτότητας μου, αλλά από την άλλη έχω φανταστική σχέση με δύο ιερείς που με στηρίζουν και ένας από τους δύο είναι μάλιστα ο πνευματικός μου. Αν πήγαινα σε μία οποιαδήποτε εκκλησία μάλλον θα με έδιωχναν. Πρέπει να προσέχω όταν πηγαίνω σε ένα τέτοιο λατρευτικό χώρο και γίνεται κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Για μένα οι αρνητικές εμπειρίες δεν έχουν απαραίτητα σχέση με τη θρησκεία, όσο με τους ανθρώπους.

Παρά την ενδυνάμωση που νιώθεις, υπάρχουν στιγμές που αισθάνεσαι ότι απειλείσαι στην κοινωνία;

Είμαι πάντα σε εγρήγορση. Η ζωή μου έχει αλλάξει τους άρδην τελευταίους μήνες που κάνω public speaking, αλλά όταν μιλάω, δεν μιλάω μόνο για μένα, αλλά για όλους τους τρανς ανθρώπους που δεν έχουν την ορατότητα που απολαμβάνω εγώ. Δεν νιώθω ότι ξεχωρίζω από την τρανς κοινότητα και με απασχολεί να πετυχαίνω πράγματα συλλογικά και όχι μόνο για μένα. Θέλω όλοι να δείχνουν σεβασμό στους ανθρώπους άσχετα από το επάγγελμα τους και την επιτυχία τους ή τα χαρακτηριστικά τους. Το μέλλον των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι στη διαθεματικότητα.


Γήινοι εξωγήινοι #01

Πηγή > iefimerida

Ελληνίδα δασκάλα περιγράφει το εντελώς διαφορετικό
σουηδικό σχολείο : χωρίς παπούτσια, με ιδιαίτερο πρόγραμμα

Η Βίκυ Βράχα, δασκάλα σε σουηδικό σχολείο, μιλάει στο iefimerida.gr
για το εκπαιδευτικό σύστημα της Σκανδιναβίας.

Πώς θα σας φαινόταν αν ξαναγινόσασταν μαθητές να φτάνατε στο σχολείο όπου θα σας περίμενε η δασκάλα, θα βγάζατε τα παπούτσια για να μπείτε στην αίθουσα διδασκαλίας, θα μπορούσατε να καθίσετε πάνω στο χαλί να κάνετε τις εργασίες, θα μαθαίνατε να ράβετε, το μεσημέρι θα απολαμβάνετε ένα χορταστικό γεύμα (σαλάτα και κυρίως) στο εστιατόριο του σχολείου και φεύγοντας να μην είχατε καθημερινές εργασίες για το σπίτι, αλλά πολύτιμο χρόνο για παιχνίδι; Αν αυτή η περιγραφή σας φαίνεται κάπως... άπιαστη αρκεί να σας μεταφέρω στη Σκανδιναβία όπου το εκπαιδευτικό σύστημα λειτουργεί ακριβώς με αυτόν τον τρόπο.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Κατά καιρούς έχουμε ακούσει διάφορα για τους (συμπαθέστατους) Σκανδιναβούς όπου ο τρόπος ζωής τους για κάποιους είναι υπόδειγμα, για κάποιους άλλους απλά βαρετός. Κατανοώντας το σύστημα εκπαίδευσης τους παίρνεις μια εμπλουτισμένη άποψη για τη γενικότερη φιλοσοφία και τον πολιτισμό τους. Θα κατανοήσετε ακόμα και το λόγο που στη γνωστή σουηδική αλυσίδα τα έπιπλα τα συναρμολογείται εσείς και η απάντηση δεν είναι το κέρδος καθαρά. Η συναρμολόγηση επίπλων, οι κατασκευές, τα second hands ρούχα που αγοράζουν σε τιμή ευκαιρίας και τα επιδιορθώνουν είναι κάτι που ξεκινάει από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού μιας και στο υποχρεωτικό πλαίσιο εκπαίδευσης έχουν μαθήματα δεξιοτεχνήτων.

Μια γεύση από το σκανδιναβικό εκπαιδευτικό σύστημα μας δίνει η Ελληνίδα δασκάλα, Βίκυ Βράχα, η οποία εδώ και 41 χρόνια διδάσκει σε σουηδικό σχολείο. Η ίδια μετακόμισε στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας σε ηλικία 14 ετών όταν η οικογένεια της αποφάσισε να μετακομίσει μόνιμα στο παγωμένο Βορρά. Η αλλαγή ήταν μεγάλη για ένα έφηβο κορίτσι όταν έπρεπε από ένα μικρό χωριό της Θεσσαλίας να μετακομίσει σε μια άλλη χώρα με εντελώς διαφορετική γλώσσα, νοοτροπία και πολιτισμό. Περνώντας τα χρόνια η Σουηδία έγινε η δεύτερη πατρίδα της και ποτέ δεν τέθηκε το θέμα μόνιμης επιστροφής στην Ελλάδα. Ακολούθησε τις σπουδές της, δημιούργησε οικογένεια και συνεχίζει να βρίσκεται καθημερινά στην αίθουσα διδασκαλίας.

Το σκανδιναβικό σύστημα εκπαίδευσης είναι πολύ διαφορετικό από το ελληνικό και μάλιστα θεωρείται από τα καλύτερα της Ευρώπης. Μπορείτε να μου περιγράψετε τη φιλοσοφία του;

Η φιλοσοφία του σουηδικού συστήματος είναι η δουλειά να γίνεται στο σχολείο. Οι γονείς απαιτούν από τους δασκάλους να μάθουν τα παιδιά τους και όχι το αντίστροφο. Οπότε ένα από τα πλεονεκτήματα είναι πως το σχολείο αναλαμβάνει την εκπαίδευση και τη διδασκαλία του μαθητή. Για παράδειγμα, μέσα στη τάξη γίνεται γενικότερα το μάθημα, αλλά αν έχουμε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες προσαρμόζουμε το μάθημα για να ακολουθήσουν κι εκείνα που έχουν ειδικό πρόγραμμα. Υπάρχουν μαθητές που έχουν μια άλλη μητρική γλώσσα και διάφορες άλλες δυσκολίες οπότε ο δάσκαλος προσαρμόζει το μάθημα του έτσι ώστε να ταιριάζει σε όλους του μαθητές. Φυσικά δεν μπορεί να είναι ακριβώς στα μέτρα όλων, αλλά υπάρχει βοήθεια για τα παιδιά που χρειάζονται ιδιαίτερη μεταχείριση.

Τα αρνητικά του συστήματος;

Δεν μπορώ να βρω πολλά αρνητικά γιατί ουσιαστικά ως εκπαιδευτικό σύστημα δεν έχει κάτι το αρνητικό. Φυσικά και υπάρχουν δυσκολίες, όπως το να ανταπεξέλθουμε στις ανάγκες όλων των μαθητών. Επειδή το κάθε παιδί έχει διαφορετικές ανάγκες κάποιες φορές δεν υπάρχει πάντα η δυνατότητα να πάρει ακριβώς τη βοήθεια που χρειάζεται. Σε μεγάλο βαθμό, όμως, πιστεύω πως οι εκπαιδευτικοί ανταποκρινόμαστε και όταν υπάρχει καλή επικοινωνία και συνεννόηση με τους γονείς όλα γίνονται πιο εύκολα.

Σε ποια ηλικία ξεκινάνε τα παιδιά το σχολείο;

Στην ηλικία των 7, δεν ξέρω ακριβώς το λόγο, αλλά αυτή η ηλικία είναι το όριο για να ξεκινήσουν την εκπαίδευση τους. Τα παιδιά ξεκινάνε από την τάξη μηδέν, η οποία είναι μέσα στο σχολείο και πολλές φορές ξεκινούν με τον δάσκαλο που θα έχουν στις πρώτες τους τάξεις έτσι ώστε να γίνεται μια μικρή προετοιμασία. Μπορεί να συμβεί, κάποιες φορές, να μην τα πάρει ο δάσκαλος που θα έχουν στη πρώτη δημοτικού οπότε ο δάσκαλος που γνωρίζει πώς θα τα έχει επισκέπτεται το τμήμα για να κάνει κάποιες δραστηριότητες με τα παιδιά κι εκείνα να εξοικειωθούν μαζί του. Δεν θα γνωρίσουν ποτέ τα παιδιά της πρώτης δημοτικού το δάσκαλο την πρώτη ημέρα που ξεκινάνε σχολείο.

Μια ακόμα διαφορά στο σύστημα εκπαίδευσης είναι πως τα βιβλία σας δεν είναι κρατικά. Πώς γίνεται η επιλογή τους;

Τα βιβλία, όπως και η ύλη, επιλέγονται από τον δάσκαλο. Όντως εμείς δεν έχουμε κρατικά βιβλία. Κάθε χρόνο, οι δάσκαλοι παρακολουθούμε την έκθεση σχολικών βιβλίων, μιλάμε με εκπροσώπους, κάνουμε έρευνα αγοράς και στο τέλος αποφασίζουμε ποια βιβλία θα παραγγείλουμε για τους μαθητές που θα έχουμε την επόμενη χρονιά. Τον Μάιο κάνουμε την μεγάλη παραγγελία όλο το σχολείο με τα βιβλία που έχουμε επιλέξει.

Στα σουηδικά σχολεία δεν επιτρέπεται να κυκλοφορείς με τα παπούτσια;

Όχι, δεν επιτρέπεται. Οι μαθητές μέσα στο σχολείο κυκλοφορούν με τα παντοφλάκια τους ή με τις κάλτσες τους, όπως κάνουν στο σπίτι τους. Μέσα στην αίθουσα έχουμε χαλί που μαζεύονται οι μαθητές και πολλές φορές κάθονται εκεί οπότε δεν επιτρέπεται να φορούν τα παπούτσια τους. Ούτε στα σπίτια επιτρέπεται να μπαίνεις με παπούτσια, είναι μέσα στη νοοτροπία τους. Για να καταλάβετε θα σας εξηγήσω πώς είναι η τάξη μου διαμορφωμένη. Μπροστά στο πίνακα έχω ένα στρογγυλό χαλί που χωράει όλους τους μαθητές του τμήματος και εκεί συγκεντρωνόμαστε όταν θέλω να τους εξηγήσω κάτι, όταν έχουμε κάποιες συζητήσεις και θέλω να έρθουμε πιο κοντά. Μάλιστα, ένας μαθητής έχει τη δυνατότητα την ώρα που ασχολείται με μια εργασία να την κάνει πάνω στο χαλί. Τα θρανία των μαθητών είναι σε ομάδες, στη δική μου τάξη δεν κάθεται ένας- ένας, ή δύο -δύο, ο κάθε δάσκαλος επιλέγει πώς θα διαμορφώσει το χώρο μέσα στην αίθουσα. Ο χώρος διατηρείται πάντα καθαρός γιατί εκτός από το ότι κινούνται μέσα στην αίθουσα πρέπει να έχουν την αίσθηση πως βρίσκονται σε ένα οικείο περιβάλλον για να τους περνάς εντελώς διαφορετικά το μάθημα.

Μπορείτε να μου περιγράψετε πώς είναι μια τυπική ημέρα στο σχολείο;

Το σχολείο για τα παιδιά που κάθονται στη φύλαξη, υπάρχει διαφορετικό προσωπικό, ανοίγει από τις 6 το πρωί. Στις 8 το πρωί ο δάσκαλος κατεβαίνει στην αυλή, συγκεντρώνει τους μαθητές του και όλοι μαζί ανεβαίνουν στην αίθουσα. Οι μαθητές βγάζουν τα μπουφάν, τα παπούτσια τα τοποθετούν στο ντουλαπάκι τους, αφήνουν την τσάντα και πλένουν τα χέρια τους. Πριν τον κορωνοϊό ο δάσκαλος στεκόταν στην πόρτα και οι μαθητές μέσα από εικόνες μας έδειχναν τον τρόπο που ήθελαν να τα χαιρετήσουμε. Για παράδειγμα, μπορούσα να αγκαλιάσω κάποιον μαθητή, να μου δώσει το χέρι του ή να με χαιρετήσει από μακριά ή να βάλω το χέρι μου στην καρδιά. Ότι ζητούσε ο μαθητής ο δάσκαλος αυτό έκανε και ήταν ένας τρόπος να πούμε καλημέρα. Μπαίνοντας μέσα στην τάξη για 15 λεπτά οι μαθητές σιωπηλά θα διαβάσουν το λογοτεχνικό βιβλίο που έχουν στο θρανίο τους και το έχουν επιλέξει οι ίδιοι από την βιβλιοθήκη του σχολείου ή της αίθουσας. Μόλις θα χτυπήσω ένα μικρό κουδουνάκι ξέρουν πως πρέπει να τελειώσουν το διάβασμα. Τότε αρχίζει το πρακτικό μέρος όπου βλέπω στον υπολογιστή ποια παιδιά είναι εδώ και ποια απουσιάζουν, οι γονείς τα δηλώνουν απευθείας, και συμπληρώνω το απουσιολόγιο. Στη συνέχεια, στον πίνακα θα δουν γραμμένο το πρόγραμμα της ημέρας, για τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες συνήθως το κάνουμε με εικόνες, λέμε τι φαγητό έχουμε το μεσημέρι και ξεκινάμε το μάθημα. Το μεσημέρι κάνουμε ένα μεγάλο διάλειμμα όπου τα παιδιά μισή ώρα θα πάνε για φαγητό και άλλη μισή ώρα θα παίξουν και έπειτα επιστρέφουμε πάλι στην τάξη. Οι μαθητές των μικρότερων τάξεων τελειώνουν γύρω στις 13.30-14.00 και οι πιο μεγάλοι γύρω στις 15.30 το μεσημέρι.

Εκτός από τα μαθήματα παρακολουθούν κάποιες χρηστικές δραστηριότητες. Είναι υποχρεωτικές;

Ναι, είναι υποχρεωτικές και δεν τις επιλέγουν οι μαθητές. Το ένα εξάμηνο μπορεί να έχουν για παράδειγμα ραπτική, το άλλο εργασίες με ξύλο και μέταλλο ή μαγειρική. Συνήθως ένα τμήμα έχει 25 μαθητές οπότε στις δραστηριότητες χωρίζεται το τμήμα για να μπορέσει ο δάσκαλος να βοηθήσει όλους τους μαθητές. Αυτές οι δραστηριότητες ξεκινάνε από την τρίτη δημοτικού.

Σε τι βοηθούν αυτές οι δραστηριότητες τους μαθητές και έχουν ενταχτεί στο σουηδικό σύστημα εκπαίδευσης;

Μέσα από τις δραστηριότητες μαθαίνουν χρηστικά πράγματα, τα οποία τους βοηθούν και μετέπειτα στην ενήλικη ζωή τους και φυσικά μαθαίνουν να γίνονται αυτόνομες προσωπικότητες. Για παράδειγμα, στο μάθημα μαγειρικής μαθαίνουν για τη σωστή διατροφή, πώς διατηρούνται τα τρόφιμα. Στο μάθημα ραπτικής μαθαίνουν να ράβουν, να χειρίζονται την ραπτομηχανή και ξεκινάνε από μικρή ηλικία να φτιάχνουν πράγματα, όπως να ράψουν το σακουλάκι τους που βάζουν μέσα τα ρούχα της γυμναστικής. Αργότερα γίνεται πιο σύνθετο καθώς μαθαίνουν να ράβουν τα δικά τους ρούχα, να κεντάνε ακόμα και να πλέκουν. Όπως και στο μάθημα με το ξύλο και το μέταλλο που κάνουν εργασίες με τα δύο υλικά και από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνουν είναι να φτιάχνουν μαχαιράκι από ξύλο για να παίρνουν το βούτυρο. Οι μαθητές το σχηματίζουν στο ξύλο, το κόβουν στο μηχάνημα, το κάνουν με λίμα και μετά με γυαλόχαρτο και φτιάχνουν το δικό τους μαχαίρι. Επιπλέον, μαθαίνουν να καρφώνουν, να κάνουν κατασκευές και σε όλα τα στάδια ο δάσκαλος είναι από πάνω τους.

Όσοι Σουηδοί έχουν εξοχική κατοικία κάνουν τις περισσότερες εργασίες μόνοι τους γιατί έχουν μάθει από το σχολείο να χρησιμοποιούν τα εργαλεία. Όπως και στο σπίτι τους οι περισσότεροι ράβουν τις κουρτίνες, κάνουν μαξιλάρια, επιδιορθώνουν τα ρούχα τους. Όλα αυτά είναι μέσα στην κουλτούρα τους.

Τελειώνοντας τα παιδιά το μάθημα διαβάζουν και παίρνουν εργασίες για το σπίτι;

Δίνουμε μαθήματα για το σπίτι, αλλά δεν απαιτούμε ο μαθητής να καταλάβει την ύλη στο σπίτι, ούτε έχουν καθημερινά εργασίες για το σπίτι. Συνήθως τους δίνουμε μία εργασία στη γλώσσα και μία στα μαθηματικά που είναι εμπέδωση όλων όσων έχουν διδαχτεί στο σχολείο. Ο μαθητής έχει στη διάθεση του περίπου μία βδομάδα για να κάνει την εργασία και να την παραδώσει στο δάσκαλο. Αυτό συμβαίνει περισσότερο για να κάνουμε τα παιδιά να συνηθίσουν να δουλεύουν στο σπίτι γιατί στις μεγαλύτερες τάξεις έχουν εργασίες. Οπότε είναι ένας τρόπος για να συνηθίσουν και όχι για να καταλάβουν το μάθημα στο σπίτι. Γιατί, ο μαθητής που δυσκολεύεται στο σχολείο παίρνει βοήθεια από έναν βοηθητικό δάσκαλο που έχει το σχολείο και του εξηγεί. Είναι κάτι σαν τα ιδιαίτερα μαθήματα που κάνουν τα παιδιά στην Ελλάδα μόνο που στην Σουηδία γίνονται μέσα στο σχολείο. Στο σουηδικό σύστημα εκπαίδευσης δεν υπάρχει μαθαίνω στο σχολείο και πηγαίνω στο σπίτι να κάνω ασκήσεις. Επίσης, τα Σαββατοκύριακα, τις γιορτές και την βδομάδα των χειμερινών διακοπών που κλείνει το σχολείο, δεν δίνουμε ποτέ εργασία για το σπίτι.

Με ποιον τρόπο οι μαθητές μπαίνουν στο πανεπιστήμιο; Δίνουν εξετάσεις;

Όχι, δεν μπαίνουν με εξετάσεις. Σύμφωνα με την βαθμολογία τους οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να κάνουν αίτηση για διάφορες σχολές του πανεπιστημίου. Οι βάσεις για κάθε σχολή είναι διαφορετικές, άλλες έχουν υψηλότερη βαθμολογία κι άλλες πιο χαμηλή. Ενδιάμεσα μπορούν να θέλουν να αλλάξουν σχολή.

Σε τι πιστεύετε πως ενισχύει τους μαθητές το σκανδιναβικό σύστημα εκπαίδευσης;

Να έχουν άποψη και κρίση. Από πολύ μικρή ηλικία μαθαίνει τι παιδί να σκέφτεται, να μπορεί να εξελίξει την σκέψη του, δηλαδή να του κάνει ο δάσκαλος μια ερώτηση και με την απάντηση του να πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα την σκέψη του. Ζητάμε από τους μαθητές τη γνώμη τους, είναι ερωτήσεις που γίνονται κι επιβάλλονται μέσα στο σχολείο. Θέλουμε από μικρά τα παιδιά να λένε την γνώμη τους και να μπορούν να παρουσιάσουν κάτι. Εγώ διδάσκω από επιλογή μέχρι την τρίτη δημοτικού και σε εκείνη την τάξη πρέπει ένας μαθητής να σταθεί στην αίθουσα μπροστά στους συμμαθητές του και να παρουσιάσει μια εργασία. Μάλιστα, είναι κάτι που το δουλεύουμε από την πρώτη δημοτικού για να συνηθίσει. Σε μας συνηθίζεται να λες την άποψη σου και παντού θα σε ρωτήσουν «τι γνώμη έχεις»;, «ποια είναι η άποψη σου»; 

Κάθε χρόνο σε έρευνες που γίνονται οι Σκανδιναβοί σκαρφαλώνουν στις πρώτες θέσεις καθώς θεωρούνται από τους πιο ευτυχισμένους λαούς. Ισχύει αυτό;

Δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτό. Αυτό που μπορώ να πω είναι πως οι περισσότεροι Σκανδιναβοί είναι αρκετά λιτοί άνθρωποι, τους αρέσει η απλότητα και απολαμβάνουν πολύ να βρίσκονται στη φύση. Το Σαββατοκύριακο θα πάνε στο εξοχικό τους, θα βγούνε στο δάσος για πικ-νικ, απολαμβάνουν να περπατάνε έξω και να βρίσκονται ακόμα και με φίλους σε μέρη με λίμνες. Στους Σουηδούς δεν αρέσει να επιδεικνύονται, φυσικά υπάρχει κι αυτή η κατηγορία, αλλά γενικότερα δεν δίνουν μεγάλη σημασία σε όλα αυτά. Όταν βρίσκονται στην εξοχή είναι πολύ χαλαροί. Δεν ντύνονται για να προβάλλονται και απολαμβάνουν να κάνουν πράγματα μόνοι τους. Για παράδειγμα τα εξοχικά τους είναι ένας χώρος αναψυχής όπου διορθώνουν πράγματα, βάφουν, κάνουν κατασκευές και δεν είναι στη φιλοσοφία τους να πάνε για να καθίσουν χωρίς να κάνουν τίποτα. Τους αρέσει να δημιουργούν και πάντα νιώθουν πολύ όμορφα με τις κατασκευές και τις εργασίες που κάνουν μόνοι τους.

Ποια είναι η φιλοσοφία του «Lagom» και πώς την εφαρμόζετε στην καθημερινότητα σας;

Παν μέτρον άριστον! Ο Σουηδός δεν είναι ούτε πολύ, ούτε λίγο. Δηλαδή δεν εκδηλώνεται ούτε πολύ, ούτε καθόλου. Πρόκειται για ένα πολύ ευγενικό λαό που για να τον καταλάβεις πρέπει να μπεις μέσα στην κουλτούρα του, Τα τελευταία χρόνια έχουν επηρεαστεί πολύ από πολλές κουλτούρες, αλλά σε γενικές γραμμές σαν λαός είναι άνθρωποι χαμηλών τόνων.

[ Από το άρθρο έχουν αγνοηθεί τμήματα (κείμενα και φωτογραφίες), τα οποία ο γράφων θεώρησε σχετικά αδιάφορα με το κύριο ζήτημα. Για το πλήρες άρθρο, ανατρέξτε στην πηγή. ]

Τίς μπούφους Αθήναζ' ήγαγεν;

[ Αναδημοσιεύω το παρακάτω απ' το ιστολόγιο κάποιου καλού Γιώργου Τρούλη, ως αναγνώριση της γνώσης και του μειδιάματος που μου πρόσφερε. Άλλη φορά, μπορεί να σχολιάσω. ]

"Σήμα κατατεθέν" των σχολικών βιβλίων: η κουκουβάγια ή ο μπούφος;

Του Γιώργου Τρούλη (*)

Θα μπορούσε καθένας από εμάς, να αναρωτηθεί τι βαρύτητα έχουν τα σύμβολα σε μια εποχή, όπως η σημερινή, που αντιμετωπίζουμε τόσα προβλήματα στην καθημερινότητά μας και γιατί κάποιος θα ασχολιόταν με ένα τέτοιο θέμα. Θεωρούμε πως ό,τι έχει σχέση με την εκπαίδευση και την παιδεία, αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα για την κοινωνικοπολιτισμική μας ζωή. Σε έναν τόσο ευαίσθητο και συνάμα νευραλγικό τομέα του κοινωνικού βίου, ο συμβολισμός αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Τέτοια σημασία που, αν λανθάνει έστω κι από άγνοια, μπορεί να προβάλει διαφορετικό από το προσδοκώμενο σημαινόμενο.

Εάν έχετε φυλαγμένα τα σχολικά σας βιβλία ή εάν έχετε παιδιά που πηγαίνουν στο σχολείο, κοιτάξτε προσεκτικά το σήμα του Οργανισμού Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, που βρίσκεται στο οπισθόφυλλο. Οι περισσότεροι θα παρατηρήσετε, αρχικά, ότι πρόκειται για το γνωστό από την αρχαιότητα σύμβολο της σοφίας, την κουκουβάγια. Ο Ο.Ε.Δ.Β., προφανώς, θέλησε να χρησιμοποιήσει το συγκεκριμένο πτηνό για καθαρά συμβολικούς λόγους. Η περιεκτικότητα των βιβλίων με γνώση, δεν θα μπορούσε να αποδοθεί παραστατικά καλύτερα από το αρχαιοελληνικό σύμβολο της γνώσης και της θεάς Αθηνάς, την κουκουβάγια.

Δυστυχώς, όμως, το πτηνό που απεικονίζεται και σηματοδοτεί επί σειρά ετών τα σχολικά εγχειρίδια, δεν είναι άλλο από αυτό που ανήκει στην οικογένεια των γλαυκών, τον μπούφο. Για να γίνει εμφανής η διαφορά, χρειάζεται να διευκρινίσουμε τον όρο γλαύκα από τον όρο κουκουβάγια. Με τον όρο «γλαύκα» εννοούμε όλα τα είδη της τάξεως των Γλαυκόμορφων, ενώ με τον όρο «κουκουβάγια» χαρακτηρίζουμε μονάχα τη γλαύκα του είδους «Αθηνά η νυκτία» (Athene noctua). Ο μπούφος ανήκει στην τάξη των γλαυκόμορφων πτηνών και δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως κουκουβάγια. Η χρήση της λέξης κουκουβάγια αποδίδεται μόνο στο είδος γλαύκας Athene noctua.

Ποιά, όμως, είναι η διαφορά της κουκουβάγιας από τον μπούφο; Αρχικά, η διαφορά στην εικονογράφηση αυτών των δύο πτηνών, βρίσκεται στο κεφάλι. Στο κεφάλι του μπούφου σχηματίζεται ένα είδος αυτιών, από φτερά, εν αντιθέση με την κουκουβάγια, στης οποίας το κεφάλι δεν υπάρχει αντίστοιχος σχηματισμός. Σκεφτείτε ότι αυτή τη λεπτομέρεια την γνώριζαν οι αρχαίοι έλληνες, αφού το αρχαίο αθηναϊκό τετράδραχμο του 5ου αιώνα π.Χ. φέρει την εικόνα της κουκουβάγιας χωρίς αυτά τα «αυτιά». Αντίγραφο του αθηναϊκού τετράδραχμου υπάρχει σε κάθε ελληνικό σπίτι και σε κάθε ελληνική τσέπη (κι όχι μόνο). Βρίσκεται στη μια πλευρά του ελληνικού κέρματος του ενός ευρώ. Παρατηρήστε και συγκρίνετε το σήμα του Ο.Ε.Δ.Β. με αυτό του ευρώ. Η διαφορά είναι εμφανέστατη στο κεφάλι των δύο αυτών πτηνών.

Επομένως, από τα παραπάνω, εγείρεται ένα ερώτημα. Ποιός ο συμβολισμός (το σημαινόμενο) του εν λόγω εμβλήματος (σημαίνοντος); Όπως γνωρίζουμε, ο μπούφος κάνει, περισσότερο, καθιστική ζωή και τον πιο πολύ καιρό, όταν τον παρατηρεί κανείς, δίνει την εντύπωση ότι κοιμάται. Επίσης, συνηθίζει να έχει το στόμα του ανοιχτό, με σκοπό να μπουν μέσα έντομα και πουλιά ώστε να τραφεί. Δεν πιστεύουμε, λοιπόν, πως ο συμβολισμός του εμβλήματος έχει, την οποιαδήποτε, σχέση με τον μαθητή και γενικότερα με τη γνώση. Η εικονογράφηση, επομένως, του εμβλήματος των σχολικών βιβλίων, μπορεί να χαρακτηριστεί ατυχής κι ελπίζουμε να οφείλεται σε άγνοια ή μάλλον σε απροσεξία.

Πολλές φορές, όμως, από λανθάνουσες καταστάσεις προκύπτουν μεγάλες αλήθειες. Ακόμα και το ίδιο το πρώην υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, είχε ως έμβλημα τον μπούφο αντί την κουκουβάγια, προτού το αλλάξει με την υδρόγειο σφαίρα. Μήπως τελικά, ο συμβολισμός αυτός έχει σχέση με την αντίληψη ενός σχολείου που στοχεύει να καταστήσει τους νέους ανθρώπους, ή τα μέλη μιας κοινωνίας, με μειωμένα αντανακλαστικά; Μήπως η εκπαιδευτική πολιτική της χώρας μας, με πρωτεργάτη το υπουργείο Παιδείας και συντελεστή τον Ο.Ε.Δ.Β., εκφράζεται περισσότερο έχοντας ως σύμβολο τον μπούφο, με την νωχελικότητα και την αδιαφορία που τον διακρίνει; Μήπως οι πολιτικοί και οικονομικοί ιθύνοντες, ανέκαθεν, επιζητούσαν και επιζητούν έλληνες που, ομοιάζοντας με μπούφους, να βρίσκονται σε ημικαταστολή περιμένοντας να γευτούν ό,τι τους δώσουν, δίχως να διεκδικούν τα αυτονόητα ή αυτά που τους ανήκουν; Η δική μας εκτίμηση είναι πως ό,τι και να επιζητούν οι οποιοιδήποτε «κρατούντες», όσο υπάρχουν άνθρωποι (και ευτυχώς υπάρχουν πολλοί) που κάνουν ορθή ανάγνωση των κοινωνικοπολιτικών πεπραγμένων, τόσο περισσότερο θα δυσκολεύεται η προσπάθειά τους για κοινωνικοοικονομικοπολιτική καταστολή.

Αν επομένως, το υπουργείο Παιδείας θελήσει να αλλάξει την σημερινή κατάσταση στην εκπαίδευση, οφείλει να αλλάξει οπτική. Να προβεί σε εμβριθή έλεγχο των προβλημάτων της εκπαίδευσης και να διορθώσει τα κακώς κείμενα. Ίσως να είναι το τελευταίο πρόβλημα η διόρθωση του εμβλήματος των σχολικών βιβλίων, όμως από τις λεπτομέρειες και το συμβολισμό των εμβλημάτων (συμβόλων) φαίνεται η σημασία που προσδίδει η πολιτεία στην εκπαίδευση των πολιτών της. Κι αυτό γιατί το σύμβολο (σημαίνον) είναι η σχηματική απεικόνιση των ιδεολογημάτων και αξιών (το σημαινόμενο) αυτού που το χρησιμοποιεί.

(*) Ο Γιώργος Τρούλης είναι Δάσκαλος στο 6ο Δημοτικό σχολείο Ρεθύμνου
MSc στις Επιστήμες της Αγωγής
Δημοσίευση στα Ρεθεμνιώτικα Νέα, 10/03/2010

Ο Γυφτοδιδάσκαλος του Ασπρόπυργου

[ Πηγή : https://www.zougla.gr/greece/article/o-giftodidaskalos-tou-aspropirgou ]


Υστερόγραφο

Δύσκολα, φυσικά, συγκρατείται κανείς απ' το ν' αναρωτηθεί γιατί το μάθημα γίνεται στη ρημάδα βάρκα, παρά στο στέρεο εκκλησάκι - πέραν δηλαδή της ρομαντικής αλληγορίας του θέματος. Ή γιατί δε χτίστηκε, παρόλα αυτά, μια τάξη σχολική αντίς για εκκλησάκι. Βέβαια, την τελευταία απορία μου την έλυσε - μάλλον - η διαδικτυακή «πιάτσα» : δωρεάν ρεύμα. Αλλά εδώ δεν κρίνω την πλαγιομετωπική των ανθρώπων στην ανάγκη τους. Κρίνω την ηθική ή τον πολιτισμό ενός κράτος που - πιθανόν - παρέχει δωρεάν ρεύμα σε μια εκκλησία, μα όχι σ' ένα σχολείο.

Ο Σκοπός της Εκπαίδευσης

[ Πηγή : http://xeimarros.blogspot.com/2012/07/blog-post_26.html ]


Ο σκοπός της εκπαίδευσης

Ας αναρωτηθούμε, ποιος είναι ο σκοπός ενός εκπαιδευτικού συστήματος; Φυσικά, υπάρχουν έντονες αντιθέσεις πάνω στο θέμα.

Η παραδοσιακή αντίληψη, που πηγάζει από την εποχή του Διαφωτισμού, θέτει ως ύψιστους στόχους ζωής το να ερευνάς και να δημιουργείς- να ερευνάς τον πλούτο του παρελθόντος και να εσωτερικεύεις τα σημαντικά για σένα σημεία, να συνεχίζεις διευρύνοντας αυτή την αναζήτηση κατανόησης των πραγμάτων με το δικό σου προσωπικό τρόπο.

Από αυτή την οπτική, σκοπός της εκπαίδευσης είναι να βοηθά τους ανθρώπους να προσδιορίσουν πώς θα μαθαίνουν μόνοι τους. Είσαι εσύ, ο μαθητευόμενος, που επιτελεί στη διάρκεια της μαθητείας του και είναι δική σου υπόθεση το τί θα μάθεις, το πού θα πας, πώς θα το χρησιμοποιήσεις, πώς θα προχωρήσεις για να παράξεις κάτι νέο και συναρπαστικό για σένα, και πιθανόν για τους άλλους.

Αυτή είναι η μια αντίληψη της εκπαίδευσης. Η άλλη αντίληψη είναι, ουσιαστικά, χειραγώγηση. 

Ορισμένοι έχουν την εντύπωση ότι οι νεαροί άνθρωποι, από παιδική ηλικία, πρέπει να μπουν σε ένα πλαίσιο όπου θα ακολουθούν οδηγίες, θα αποδέχονται τα υπάρχοντα πλαίσια, δεν θα αμφισβητούν κλπ - και αυτό είναι σαφές εξ αρχής.

Έτσι, για παράδειγμα, μετά τον ακτιβισμό των χρόνων του '60, πολλοί, στο χώρο της διανόησης, θεώρησαν κρίσιμο θέμα ότι οι νέοι άνθρωποι παραήταν ελεύθεροι και ανεξάρτητοι, ότι η χώρα παραήταν δημοκρατική, και όλα τούτα.

Μάλιστα υπάρχει και μια σημαντική μελέτη πάνω στην, ας πούμε, κρίση της δημοκρατίας - δημοκρατία υπέρ το δέον - που ισχυρίζεται ότι "υπάρχουν κάποια κέντρα χειραγώγησης των νέων που δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους" - δικά τους λόγια, δηλαδή σχολεία, πανεπιστήμια, εκκλησίες - που πρέπει να τα "αλλάξουμε" για να χειραγωγούν και να ελέγχουν πιο αποτελεσματικά. 

Κι αυτό προέρχεται από το χώρο των φιλελεύθερων διεθνιστών, μια από τις άκρες του φάσματος των διανοουμένων.

Πράγματι, από τότε έχουν παρθεί αρκετά μέτρα σε μια προσπάθεια ανακατεύθυνσης της εκπαίδευσης προς περισσότερο έλεγχο, περισσότερη χειραγώγηση, περισσότερη επαγγελματική κατάρτιση... επιβάλοντας το ΧΡΕΟΣ που εγκλωβίζει τους φοιτητές, τους νέους, σε μια ζωή υποταγής.

Είναι το ακριβώς αντίθετο αυτού που αποκαλώ παράδοση του Διαφωτισμού, και υπάρχει συνεχής τριβή ανάμεσα στις δύο αντιλήψεις. Στα πανεπιστήμια, στα σχολεία, εκπαιδεύεσαι για να περάσεις εξετάσεις ή προετοιμάζεσαι για τη δημιουργική έρευνα, ακολουθώντας ενδιαφέροντα που εσύ επέλεξες ως απόρροια της παρουσίασης του εκπαιδευτικού υλικού είτε κατά μόνας, είτε σε συνεργασία με άλλους; Κι αυτό ισχύει για όλες τις βαθμίδες, μέχρι και τα μεταπτυχιακά και τα ερευνητικά. 

Απλώς, δύο διαφορετικοί τρόποι κοσμοαντίληψης.

Όταν φτάσεις να βρίσκεσαι σε ένα ερευνητικό ίδρυμα, όπως αυτό που βρισκόμαστε τώρα (MIT), στο μεταπτυχιακό επίπεδο, ουσιαστικά ακολουθείται η παράδοση του Διαφωτισμού.

Είναι γεγονός ότι η επιστήμη δε θα μπορούσε να προχωρήσει αν δεν βασίζονταν στην τάση για αντιλογία, στην αμφισβήτηση του δόγματος και της αυθεντίας, στην αναζήτηση εναλλακτικών, στη χρήση της φαντασίας, στην παρορμητική ελεύθερη ενασχόληση, στη συνεργασία, που μπορείς να τη δεις να εξελίσσεται σταθερά καθώς περνάς από τις αίθουσες. 

Αυτό είναι το εκπαιδευτικό σύστημα που θα ήθελα να εφαρμόζεται από το νηπιαγωγείο. 

Ωστόσο, υπάρχουν αναμφισβήτητα ισχυρές δομές στην κοινωνία μας που προτιμούν να είναι οι άνθρωποι χειραγωγήσιμοι, συμμορφώσιμοι, να μην κάνουν πολλές ερωτήσεις, να είναι υπάκουοι, να εκτελούν τους ρόλους που τους έχουν ανατεθεί, και να μην αναταράσσουν τα συστήματα εξουσίας. Αυτές είναι λοιπόν οι επιλογές μας, όπου κι αν βρισκόμαστε στο εκπαιδευτικό σύστημα, ως μαθητές, ως δάσκαλοι, ως άνθρωποι που προσπαθούν να βοηθήσουν από τα έξω ώστε να πάρει την κατεύθυνση που θεωρούμε ότι θα πρέπει να πάρει.

Ο αντίκτυπος της τεχνολογίας

Σίγουρα, υπήρξε μια πολύ σημαντική ανάπτυξη νέων τεχνολογιών- η τεχνολογία της επικοινωνίας, της πληροφορίας, της προσβασιμότητας, των ανταλλαγών- μια πραγματικά σημαντική αλλαγή στην ουσία του πολιτισμού και της κοινωνίας. 

Ωστόσο, πρέπει να καταλάβουμε ότι οι τωρινές τεχνολογικές αλλαγές μπορεί να φαντάζουν σπουδαίες, αλλά ο αντίκτυπός τους δεν συγκρίνεται με την επίδραση της τεχνολογικής προόδου που πραγματοποιήθηκε πριν περίπου έναν αιώνα. 

Ας πάρουμε για παράδειγμα τις επικοινωνίες: η μετακίνηση από τη γραφομηχανή στο κομπιούτερ, ή από το τηλέφωνο στο e-mail, είναι σημαντική αλλά ούτε καν συγκρίνεται με την αλλαγή από το ταχυδρομικό πλοίο στον τηλέγραφο. Η σμίκρυνση του χρόνου επικοινωνίας, μεταξύ π.χ. της Αγγλίας και των ΗΠΑ, ήταν το κάτι άλλο σε σύγκριση με τις αλλαγές που συμβαίνουν τώρα. 

Το ίδιο ισχύει και για άλλους τομείς της τεχνολογίας. 

Όπως για παράδειγμα με την εφαρμογή των υδραυλικών εγκαταστάσεων. Η συστηματική εγκατάσταση υδραυλικών στις πόλεις είχε τεράστια επίδραση στην υγεία, πολύ μεγαλύτερη από αυτή των αντιβιοτικών. 

Επομένως, οι αλλαγές είναι πραγματικές και σημαντικές, αλλά δεν πρέπει να αγνοούμε όσες συνέβησαν πριν και υπήρξαν περισσότερο δραστικές. 

Όσο για την τεχνολογία σε σχέση με την εκπαίδευση ... βασικά, η τεχνολογία είναι κάτι ουδέτερο. Είναι σαν το σφυρί! Το σφυρί δε νοιάζεται αν το χρησιμοποιείς για να φτιάξεις ένα σπίτι ή αν ο βασανιστής σπάει με αυτό το κρανίο κάποιου. Το σφυρί μπορεί να κάνει και τα δύο! 

Το ίδιο και οι νέες τεχνολογίες, το ίντερνετ κλπ

Το Ιντερνετ είναι εξαιρετικά πολύτιμο, αν ξέρεις τι ψάχνεις. Το χρησιμοποιώ καθημερινά για έρευνα, και φαντάζομαι ότι όλοι το κάνουμε. 

Αν ξέρεις τι ψάχνεις, αν έχεις ένα πλαίσιο κατανόησης που σε κατευθύνει σε συγκεκριμένα πράγματα και σου επιτρέπει να ξεσκαρτάρεις πολλά άλλα τότε γίνεται ένα ιδιαίτερα πολύτιμο εργαλείο. Θα πρέπει βέβαια να είσαι έτοιμος να αναρωτηθείς: "έχω το σωστό πλαίσιο;" Μπορεί να χρειάζεται τροποποιήσεις, ή να ξανασκεφτώ την οπτική μου. 

Δεν μπορείς όμως να αναζητάς τις όποιες πληροφορίες, χωρίς να έχεις ένα σχετικά ξεκάθαρο πλαίσιο που να κατευθύνει την έρευνά σου, που να σε βοηθά να ξεχωρίσεις το ασήμαντο από το σημαντικό, τι θα πρέπει να ακολουθήσεις και τι όχι, τι θα απορρίψεις και τι θα χρειαστεί να αναπτύξεις. Δεν γίνεται κανείς βιολόγος με το να του δώσεις πρόσβαση στη βιβλιοθήκη βιολογίας του Χάρβαρντ και να του πεις: "ρίξε μια ματιά"! Δεν θα του δώσει τίποτα.

Και το Ιντερνετ είναι το ίδιο πράγμα, σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα.

Αν δεν ξέρεις τι ψάχνεις, αν δεν έχεις κατανόηση του ουσιώδους, με την προυπόθεση βέβαια ότι είσαι έτοιμος να αναθεωρήσεις αν τα πράγματα φαίνεται να παίρνουν λάθος δρόμο, αν δεν τα έχεις αυτά, τότε η εξερεύνηση του διαδικτύου γίνεται μια τυχαία συλλογή ψευδοδεδομένων (factoids) που δεν σημαίνουν τίποτα. Συνεπώς, για να έχει νόημα η χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών - του ίντερνετ, των συστημάτων επικοινωνίας, των γραφικών κλπ - θα πρέπει να υπάρχει υπόβαθρο ενός καλά σχεδιασμένου βασικού κατευθυντήριου μηχανισμού.

Διαφορετικά, αντί να είναι ωφέλιμη μπορεί να αποβεί επιζήμια.

Αίφνης, η τυχαία αναζήτηση στο διαδίκτυο καταλήγει σε συλλογή ανοήτων - ψευδοδεδομένα από δω κι από κει, κάποιος που τα στηρίζει - και ξαφνικά καταλήγεις σε μια αποσπασματική εικόνα που μπορεί να βασίζεται σε κάποια αληθινά γεγονότα, δεν έχει όμως σχέση με την πραγματικότητα. 

Πρέπει να ξέρεις πώς να αξιολογείς, να ερμηνεύεις, να κατανοείς.

Πάρε για παράδειγμα τη βιολογία. Το πρόσωπο που παίρνει το Νόμπελ στη Βιολογία δεν είναι αυτός που διάβασε τις περισσότερες δημοσιεύσεις και πήρε τις περισσότερες σημειώσεις, αλλά αυτός που ήξερε τι έψαχνε να βρει.

Η καλλιέργεια της ικανότητας να αναζητάς το ουσιώδες και να είσαι πάντα έτοιμος να επανεξετάσεις τις κατευθύνσεις σου, αυτός είναι και θα είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης, είτε χρησιμοποιεί κομπιούτερ ή χαρτί και μολύβι ή βιβλία. 

Κόστος ή Επένδυση

Γίνεται συζήτηση για το κατά πόσο η εκπαίδευση είναι μια ικανοποιητική επένδυση, για το αν παράγει ανθρώπινο κεφάλαιο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την οικονομική ανάπτυξη κλπ. 

Είναι, νομίζω, ένας πολύ παράξενος, διαστροφικός τρόπος διατύπωσης του ερωτήματος. 

Θέλουμε μια κοινωνία ελεύθερων, ανεξάρτητων, δημιουργικών ατόμων που να είναι σε θέση να εκτιμήσουν και να αξιοποιήσουν τα πολιτισμικά επιτεύγματα του παρελθόντος; ή θέλουμε ανθρώπους που θα αυξήσουν απλά το ΑΕΠ; Σαφώς και δεν είναι το ίδιο πράγμα! 

Η εκπαίδευση για την οποία μίλησαν ο Μπέρτραντ Ράσσελ, ο Τζων Ντιούι και άλλοι, είναι από μόνη της μία αξία. Η όποια επίδρασή της στην κοινωνία παράγει αξία επειδή βοηθά στη δημιουργία καλύτερων ανθρώπων. Αυτός θα πρέπει να είναι εξάλλου ο ρόλος ενός εκπαιδευτικού συστήματος. 

Αν θέλεις πάλι να το δεις από τη μεριά κόστους-οφέλους, από πού προήλθαν οι νέες τεχνολογίες για τις οποίες μιλήσαμε πριν λίγο; 

Πράγματι, μεγάλο μέρος τους αναπτύχθηκε στο σημείο που βρισκόμαστε τώρα... Στον κάτω όροφο υπήρχε στα 1950 το κεντρικό εργαστήριο, στο οποίο δούλεψα κι εγώ ο ίδιος, που ήταν γεμάτο από επιστήμονες, μηχανικούς, φιλόσοφους οι οποίοι ανέπτυσσαν το βασικό χαρακτήρα αλλά και τα κύρια εργαλεία της τεχνολογίας που σήμερα μοιραζόμαστε. 

Τα κομπιούτερ και το διαδίκτυο π.χ. ήταν σε μεγάλο βαθμό δημοσίως διαθέσιμα για δεκαετίες εξαιτίας τέτοιων εργαστηρίων, όπου άνθρωποι εξερευνούσαν νέες δυνατότητες που μέχρι εκείνο τον καιρό υπήρχαν μόνο στη φαντασία, κάποιες από τις ιδέες απέτυχαν, αυτές που πέτυχαν εξελίχθηκαν τελικά στα εργαλεία που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν. 

Αυτός είναι ο τρόπος που εξελίσσεται η επιστήμη, που εξελίσσεται γενικά ο πολιτισμός. 

Οι κλασσικοί καλλιτέχνες για παράδειγμα προήλθαν από μια καλλιτεχνική παράδοση που αναπτύχθηκε σε βάθος χρόνου μέσα από μάστορες καλλιτέχνες και άλλους, στους ώμους των οποίων στηρίχθηκαν και έφτιαξαν θαυμάσια δημιουργήματα.

Αυτό δεν έρχεται από το πουθενά! 

Αν δεν υπάρχει ένα ζωντανό πολιτιστικό, εκπαιδευτικό σύστημα που να ενθαρρύνει τη δημιουργική αναζήτηση, την ανεξαρτησία στη σκέψη, τη λαχτάρα για ξεπέρασμα των κατεστημένων ορίων, αν δεν τα έχεις αυτά, δεν θα φτάσεις στη τεχνολογία που θα οδηγήσει σε οικονομικά οφέλη. Συνεπώς, δε νομίζω ότι μπορούν να είναι ο κύριος στόχος ενός πολιτιστικού εμπλουτισμού και φυσικά της εκπαίδευσης η οποία αποτελεί μέρος του. 

Εξετάσεις και αυτονομία

Υπάρχει, ιδιαίτερα στην τρέχουσα περίοδο, μια κλιμακούμενη εξετασιοκεντρική διαμόρφωση της εκπαίδευσης, από τις μικρές ηλικίες.

Η εξέταση μπορεί να αποβεί χρήσιμη και για τον εξεταζόμενο - να δω τι ξέρω, που βρίσκομαι, τι έχω και τι δεν έχω πετύχει - και για τους εκπαιδευτές -τι να αλλάξω, να βελτιώσω στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πέρα όμως από αυτό, δε έχει να προσφέρει και πολλά πράγματα. 

Για πολλά χρόνια τώρα, έχω χρηματίσει προσωπικά σε επιτροπές εισαγωγής μεταπτυχιακών. Ασφαλώς και δίνουμε κάποια σημασία στα αποτελέσματα εξετάσεων, αλλά όχι ιδιαίτερη. Μπορεί κάποιος να τα πάει περίφημα στα τεστ, αλλά να μην κατανοεί και πολλά. 

Όλοι μας έχουμε περάσει από σχολεία, κολέγια, πανεπιστήμια και ξέρουμε περί τίνος πρόκειται. Έχεις ένα μάθημα που δε σε ενδιαφέρει ιδιαίτερα αλλά υπάρχει η απαίτηση να περάσεις τα τεστ, μελετάς σκληρά για το τεστ και αριστεύεις στις εξετάσεις. Δυο βδομάδες αργότερα, ξεχνάς ποιο ήταν το θέμα! Όλοι έχουμε σίγουρα τέτοιες εμπειρίες. Εγώ πάντως είχα! 

Μπορεί να είναι χρήσιμος ως μηχανισμός, αρκεί να συνεισφέρει στις εποικοδομητικές επιδιώξεις της εκπαίδευσης. Αν είναι μόνο μια σειρά από εμπόδια που πρέπει να περάσεις, τότε, όχι μόνο θα είναι άνευ σημασίας αλλά και ενδεχομένως να σε απομακρύνει από αυτά που θα ήθελες να κάνεις. 

Το βλέπω αυτό τακτικά όταν μιλώ σε δασκάλους. 

Μερικές βδομάδες πριν, έτυχε να μιλήσω σε μια ομάδα που είχε αρκετούς δασκάλους. Μία από αυτούς ήταν δασκάλα της Στ' - παιδιά 10-12 χρονώ. Ήρθε να μου μιλήσει στο τέλος και, καθώς είχα ήδη θίξει το θέμα, μου είπε για μια εμπειρία της. Στο τέλος του μαθήματος την πλησίασε μια μαθητριούλα και της δήλωσε ότι ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για ένα από τα θέματα που προέκυψαν στο μάθημα. 

Θα μπορούσε η δασκάλα να της δώσει ιδέες για το πώς θα μπορούσε να το μελετήσει; Κι η δασκάλα ήταν αναγκασμένη να της πει: "Με συγχωρείς αλλά δε μπορείς να κάνεις κάτι τέτοιο. Πρέπει να μελετήσεις για να περάσεις τις γενικές εξετάσεις. Αυτές θα ορίσουν το μέλλον σου." "Και," πράγμα που δεν το είπε αλλά εννοείτε, "το δικό μου μέλλον, τα αν θα με προσλάβουν του χρόνου." 

Έτσι ακριβώς δημιουργείται η κατάσταση όπου τα παιδιά αγωνίζονται μετ' εμποδίων, όχι όμως για να μάθουν, να κατανοήσουν και να εξερευνήσουν. 

Σε πολύ καλύτερη θέση θα ήταν το κοριτσάκι αν της δίνονταν η ευκαιρία να ασχοληθεί με αυτό που την ενδιέφερε, κι ας μην τα πήγαινε τόσο καλά στα τεστ για πράγματα που δεν ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα. Θα τα μάθαινε αργότερα, όταν θα προσαρμόζονταν στα ενδιαφέροντά της. 

Δε λέω ότι οι εξετάσεις θα πρέπει να καταργηθούν, μπορούν να γίνουν ένα χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο, αλλά πάντα βοηθητικό, που μας βοηθά - εμάς, τους εκπαιδευτές και άλλους - να βελτιώσουμε αυτό που κάνουμε, να ξέρουμε που βρισκόμαστε. 

Μια επιτυχία στις εξετάσεις δε συγκρίνεται με τίποτα με τη δυνατότητα εξερεύνησης, αναζήτησης σε θέματα που μας ενεργοποιούν και μας συναρπάζουν. Είναι πολύ πιο σημαντικό από το να περνάς εξετάσεις. Κι αν ακολουθήσεις καριέρα στην εκπαίδευση, θα θυμάσαι πάντοτε τα πράγματα που ανακάλυψες. 

Ένας παγκοσμίου φήμης φυσικός που δίδασκε εδώ στο ΜΙΤ, όταν τον ρωτούσαν οι φοιτητές του "Τι ύλη θα καλύψουμε αυτό το εξάμηνο;" απαντούσε: "Σημασία δεν έχει τι θα καλύψουμε, αλλά τι θα ανακαλύψετε"! 

Κι αυτό είναι το σωστό. Η διδασκαλία πρέπει να εμπνέει τους μαθητές να ανακαλύπτουν μόνοι τους. Να επανεξετάζουν κάτι με το οποίο δεν συμφωνούν. Να ψάχνουν για εναλλακτικές εάν νομίζουν πως υπάρχουν καλύτερες. Να μελετούν τα μεγάλα επιτεύγματα του παρελθόντος και να εμπεδώνουν επειδή οι ίδιοι τα βρίσκουν ενδιαφέροντα. 

Αν η διδασκαλία γίνεται με αυτό τον τρόπο, τότε θα υπάρχει πραγματικό όφελος για τους μαθητές, και όχι μόνο θα θυμούνται τι διδάχτηκαν αλλά και θα μπορούν να το χρησιμοποιήσουν ως βάση για να μαθαίνουν από μόνοι τους. 

Για μια φορά ακόμα, η εκπαίδευση στοχεύει στο να βοηθήσει τον μαθητή να φτάσει στο σημείο όπου θα αρχίσει να μαθαίνει μόνος του. Επειδή αυτό ακριβώς θα κάνεις στη ζωή σου. Δεν θα αποδέχεσαι και θα επαναλαμβάνεις απλά αυτά που σου μετέφεραν κάποιοι τρίτοι!

[ Η συμμετοχή του Νόαμ Τσόμσκι στη συζήτηση "Μάθηση Δίχως Σύνορα", με τίτλο "Ο Σκοπός της Εκπαίδευσης" - The Purpose of Education / Λήψη βίντεο: Ιανουάριος 2012 @ MIT / 1η Προβολή: Φεβρουάριος 2012 @ Learning Without Frontiers ]